Vade Farkı Nedir? Nasıl Hesaplanır ve Muhasebeleştirilir?

İşletmelerin finansal işlemlerinde en sık karşılaştıkları kavramlardan biri de vade farkı. Peki, vade farkı ne demektir ve muhasebe kaydı nasıl yapılır? Detaylar yazımızda!

Vade Farkı Nedir?

Vade farkı, bir mal veya hizmetin peşin fiyatı ile vadeli fiyatı arasındaki fark olarak tanımlanabilir.
Bir mal satın aldığınızı ve ödemeyi peşin yapmak yerine taksitli şekilde ödediğinizi ya da belli bir süre sonraya ertelediğinizi düşünün. Satıcı ödemedeki gecikme süresi nedeniyle fiyatı artıracaktır. İşte bu artış, vade farkı olarak adlandırılır.
Vade farkının temel işlevi satıcıya, malı peşin satmak yerine vadeli sattığı için doğan maliyeti karşılaması için yardımcı olmaktır.

Vade Farkı Nasıl Oluşur?

Yukarıda da söz ettiğimiz gibi vade farkı, mal veya hizmetin peşin ödeme yerine belirli bir vadede ödenmesi durumunda, satıcının sunduğu ek maliyet olarak karşımıza çıkar. Vade farkı;

• Paranın zamanla değer kaybetmesi,
• Enflasyon,
• Satıcının nakit akışını sürdürme gerekliliği,
• Gecikmeden kaynaklı mali kayıpları önleme ihtiyacı

gibi ekonomik etkenler nedeniyle oluşur.

Vade Farkı Nasıl Hesaplanır?

Alacak tutarının ödenmesi gereken tarihten fiili ödeme tarihine kadar geçen süre, piyasa şartlarına göre belirlenen fonlama maliyetine göre hesaplanır. Eğer alacak tek bir ödeme ile kapatılacaksa, basit bir hesaplama yeterlidir:

• Malın ya da hizmetin peşin fiyatı belirlenir.
• Vade süresi boyunca uygulanacak yıllık veya aylık faiz oranı tespit edilir.
• Kaç ay ya da kaç yıl boyunca ödeme yapılacağı, yani vade süresi hesaplanır.
• Bu verilerle hesaplama yapmak için vade farkı formülü kullanılır: Vadeli Fiyat = Peşin Fiyat x (1 + (Faiz Oranı x Vade Süresi))

Ancak alacak birden fazla dilimde ve farklı vadelerde ödenecekse, ağırlıklı ortalama vade yöntemi kullanılır:

• Her bir alacak tutarı için vade tarihi ile fiili ödeme tarihi arasındaki gün sayısını belirleyin.
• Her bir alacak tutarını, ilgili vade gün sayısı ile çarpın.
• Çarpma işleminden elde edilen sonuçları toplayarak toplam ağırlıklı tutarı bulun.
• Toplam ağırlıklı tutarı, toplam alacak tutarına bölerek ağırlıklı ortalama vade gün sayısını elde edin.
• Hesaplanan ağırlıklı ortalama vade gün sayısını, piyasa veya tarafların belirlediği faiz oranı ile çarpın.

Ağırlıklı Ortalama Vade yöntemi ile vade farkı hesaplama sürecini bir örnekle açıklayalım:

• Diyelim ki bir işletmenin 1000 TL’lik alacağı 30 gün, 2000 TL’lik alacağı 60 gün ve 3000 TL’lik alacağı 90 gün vadeli.
• İlk olarak her alacak tutarını vade gün sayısıyla çarparız: 1000 TL x 30 gün = 30,000; 2000 TL x 60 gün = 120,000; 3000 TL x 90 gün = 270,000.
• Bu değerleri topladığımızda toplam ağırlıklı tutar 420,000 TL olur.
• Toplam alacak tutarını (1000 + 2000 + 3000) hesaplayarak 6000 TL buluruz.
• Ağırlıklı ortalama vade gün sayısını hesaplamak için toplam ağırlıklı tutarı toplam alacak tutarına böleriz: 420,000 TL / 6000 TL = 70 gün.
• Nihai vade farkını hesaplamak için, 70 günü yıllık %12’lik (aylık %1) faiz oranıyla çarparız: 70 x 0.01 = 0.70 TL
• Alıcının ödemesi gereken ek vade farkı 0.70 TL olarak belirlenir.

Vade farkı hesaplama Excel yardımıyla yapılabileceği gibi bir muhasebe programı üzerinden de kolayca hesaplanabilir.

Kredi Kartı Vade Farkı Hesaplama

Kredi kartı vade farkı şu şekilde hesaplanabilir:

• Toplam kredi kartı borcunuzu belirleyin.
• Asgari ödeme tutarını öğrenin.
• Kredi kartınızın vade farkı faiz oranını öğrenin. Bu oran çoğunlukla yıllıktır. Dolayısıyla aylık oranı hesaplamak için 12’ye bölebilirsiniz.
• Borcun ödenmediği süreyi belirleyin (asgari ödeme tarihinden itibaren geçen gün sayısı)
• Aşağıdaki formülden yararlanarak hesaplamayı gerçekleştirebilirsiniz: Vade Farkı = Kredi Kartı Borcu x Aylık Faiz Oranı x (Gecikme Gün Sayısı / 30)

Taksit Vade Farkı Hesaplama

Taksit vade farkı hesaplaması; taksitli alışverişlerde ödenecek tutarın, vade farkı (faiz) eklenerek nasıl değişeceğini gösterir. Taksit vade farkını hesaplamak için şu formülü kullanabilirsiniz:
Taksit Tutarı = (Ürün Fiyatı + (Ürün Fiyatı x Faiz Oranı x Taksit Sayısı)) / Taksit Sayısı

Çek ve Senet Vade Farkı Hesaplama

Çek ve senetlerde de tahsilatın zamanında gerçekleşememesi, belli bir vadenin ardından yapılması gibi durumlar söz konusudur. Bu durumlarda alıcı tarafın vade süresinden kaynaklanabilecek mali kaybının önüne geçmek için vade farkı hesaplaması gerekir ve vade farkı ödemesi asıl ödemeye eklenir.
Bu hesaplama için yukarıda detaylarıyla anlatılan yöntem kullanılır, farklı bir hesaplama söz konusu değildir.

Vade Farkı Hesaplamasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Hesaplamalarda dikkat edilecekler arasında şu faktörler sayılabilir:

• Uygulanan faiz oranının doğru, piyasa koşullarına uygun ve güncel olması gerekir.
• Farklı piyasalarda farklı faiz oranları uygulanabileceğinden gerekli inceleme ve değerlendirme yapılmalıdır.
• Ödeme tarihleri ve gecikme günleri doğru hesaplanmalıdır.
• Hesaplama yapılacak toplam borç tutarı net olmalıdır.
• Taraflar arasında belirlenen ödeme ve vade şartlarına dikkat edilmelidir.

Vade Farkı Nasıl Muhasebeleştirilir?

Vade farkının muhasebeleştirilmesi, Türkiye Muhasebe Standartları’na (TMS) ve yasal düzenlemelere uygun şekilde yapılmalıdır. Bu standartları gözden geçirmemiz gerekirse:

• Vade farkı, satıcı açısından gelir niteliğindedir. Bu nedenle 602 hesap gelirlerine kaydedilir.
• Bu farkın kaynağı olan işlem ise 120 Alıcılar Hesabı gibi bir alacak hesabında gösterilir. Yani alıcının gecikme nedeniyle ödeyeceği ek tutar, gelir olarak muhasebeleştirilir.
• Alıcı tarafı için ise bu fark, 790 Finansman Giderleri hesabına gider olarak kaydedilir.
  Satış faturasında vade farkı, ilgili tutarın altında ayrı bir satırda açıkça belirtilmelidir.

Örnek olarak 6000 TL tutarındaki bir malın, vade farkı sebebiyle 7000 TL’ye satıldığını varsayalım. Alış ve satış tablolarını ayrı ayrı inceleyelim.

Vadeli Mal Satış Kaydı

Vadeli Mal Alış Kaydı

Mal Teslimi Sonrası Vadesi Geçmiş Satış Kaydı

Mal Teslimi Sonrası Vadesi Geçmiş Alış Kaydı

Vade Farkı Hesaplamasında Önemli Kavramlar

Vade farkıyla ilgili önemli kavramlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.

Vade Farkı Faturası Nedir?

Vade farkı faturası, satıcı tarafından mal veya hizmet bedelinin ödenmesi gereken tarihten sonra yapılan ödemelerde, geç ödeme nedeniyle ortaya çıkan ek maliyeti alıcıya yansıtmak için düzenlenen faturadır.

Vade Farkı Geliri Nedir?

Vade farkı geliri; bir mal veya hizmet satışında, alıcının ödemeyi vadeli veya geç yapması durumunda satıcının elde ettiği ek kazançtır.

Vade Farkı Gideri Nedir?

Vade farkı gideri; bir mal veya hizmetin bedelinin vadeli veya geç ödenmesi durumunda, alıcının satıcıya ödediği ek maliyettir.