Telif Hakkı Nedir? Neden Önemlidir?

Telif hakkı konusuyla ilgili detayları sizin için Mikro Blog’da derledik.

Telif Hakkı Ne Demektir?**

Kişinin her nevi fikri emeği ile meydana getirdiği ürün üzerinde hukuken sağladığı haklar, telif hakkıdır. Bir hukuk terimi olan telif hakkı, yazın, bilim ya da sanat yapıtını yaratan kişinin, bu yapıtla ilgili haklarının tümünü ifade eder.

Telif Hukuku Neden Gereklidir?

1948 tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 27. maddesi şunları söyler:

1. Herkes toplumun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, bilim alanındaki ilerleyişe katılmak ve bundan yararlanmak hakkına sahiptir.
2. Herkesin sahibi bulunduğu (yarattığı) her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserinden doğan manevi ve maddi yararlarını korunmasını isteme hakkı vardır.

Her nevi eser ve buluş, insanın hayatını yaşamaya değer kılan bir güvence niteliğindedir. Bunların korunmasını sağlamak devletin görevidir. Devlet, kültür yaşamını düzenleme görevi gereği, buluşların ve sanat eserlerinin korunması için belli yasal kuralları yerine getirir. Bu görevin devlet tarafından üstlenilmesinin başlıca nedenleri şöyledir:

• Toplumsal adalet
• Kültürel gelişim
• Ekonomik etkenler
• Manevi nedenler
• Ulusal saygınlık
• Teknolojideki hızlı gelişim

Fikri Hakların Korunması Neden Önemlidir?

Fikri hakların korunması temel insan haklarındandır. Bu hakların ekonomik boyutu da oldukça önemlidir. Ayrıca yaratıcı düşüncenin ürünü olan fikri haklar yeterince korunmazsa toplumsal gelişme sağlanamaz. Bu koruma ise etkin bir fikri hak mevzuatıyla yapılabilir. Fikri haklarda eser sahibi ile toplumun ve ulusal menfaatler ile dış dinamiklerin arasındaki dengeler oldukça önemlidir.

Telif Haklarının Özellikleri Nelerdir?

Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Eserler, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunur ve yaratıldıkları andan itibaren doğal bir korumadan yararlanır. Yani telif hakkının doğması için sınai haklarda olduğu gibi marka ve patent tesciline gerek yoktur. Fakat bazı eser ve ürün çeşitleri için zorunlu kayıt ve tescil işlemi yapılmalıdır. Mesela yerli ve ithal bilgisayar oyunlarına ilişkin zorunlu kayıt ve tescil işlemi yapılmalıdır. Bu uygulama istisnai olsa da eser üzerindeki hakkın korunması ve hak sahipliğinin belirlenmesinde önemli etkisi vardır.
• Telif hakları soyut niteliktedir. Telif haklarının koruma altına aldığı, maddi olmayan bir üründür. Telif hakları, somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir hukuki değere sahiptir.
• Telif haklarında ‘ülkesellik ilkesi’ söz konusudur. Koruma hangi ülkede talep edilmişse koruma şartları da o ülkenin mevzuatına göre belirlenir ve yalnızca o ülkenin sınırları içinde korunur. Aynı zamanda, yabancılar da Türkiye’de, Türk Hukuku çerçevesinde korumadan yararlanabilir. Benzer şekilde Türk vatandaşları da yabancı ülkelerde korumadan yararlanabilir.
• Fikri haklar belli bir süre boyunca korunurlar.