Tarh Nedir? Verginin Tarhı Nasıl Olur?

Vergi tarhı nedir? Vergi tarhı türleri nelerdir, vergi tarhını kim yapar, vergi nasıl tarh edilir ve vergi tarhı nasıl hesaplanır? Tüm bu soruların cevaplarını bu yazıda derledik.

Vergi Tarhı Nedir?

Vergi tarhının ne demek olduğu birçok vergi mükellefi tarafından merak edilir.
Vergi tarhının ne demek olduğunu açıklamadan önce vergiyi ve verginin ayrıştığı iki farklı noktayı açıklamak gerekir. Vergi; devletin, vatandaşından doğrudan ya da dolayı yoldan aldığı ücrettir. Devlet topladığı bu vergi ödemeleri ile kamu için harcamalar yapar, vatandaşının gelir dağılımını kontrol eder ve diğer yatırımlar için finansman yapar. Biz vatandaşlar da vergi mükellefi ve vergi sorumlusu olarak devlete vergi vermekle yükümlüyüz. Vergi sorumlusu olarak bizler, sürekli dolaylı yoldan vergi öderiz. Günümüzde; KDV, yurt dışı çıkış harç pulları, teknolojik aletlerin üzerindeki bandroller gibi birçok farklı dolaylı vergi öderiz. Dolaylı olarak ödenen vergiler dışında bir de doğrudan ödenen vergiler vardır. Bu kategorideki vergilerin, vergi mükellefleri ve vergi sorumluları tarafından ödenmesinde vergi tarhı devreye girer.

“Tarh” Ne Anlama Gelir?

Tarh kelimesinin kökenine bakacak olursak, çıkarma, koyma anlamlarına gelen Arapça kökenli bir kelime olduğunu görürüz. Vergi tarhı günümüzde; vergi dairelerinin, kanunlarda belirtilen matrah ve vergi oranları çerçevesinde vergiyi hesaplamaları ve ardından vergi mükellef ve sorumlularına bildirmesi olarak anlaşılır. Vergi tarhına dair tüm kanuni düzenlemeler, Vergi Usul Kanunu’nun 20. maddesinde işlenmiştir. Kanuna göre devletin görevlerinden biri de vergileri Vergi Daireleri tarafından hesaplamak ve mükelleflerinden tahsil etmek olarak belirtilmiştir.

Vergi Tarh Türleri Nelerdir?

Vergi tarhının dört farklı çeşidi, her çeşidin de farklı bir hesaplanışı ve uygulanışı vardır. Bunlardan ilki, Türk Vergi Hukukunun ana yöntemi olarak kabul edilen “beyannameye dayanan tarh usulü”dür. Bu usul, olağan tarh usulü olarak kabul gördüğü için aksine hüküm verilmedikçe her zaman geçerlidir. Ancak istisna durumlar oluşması halinde aşağıdaki olağan dışı tarh usullerine başvurulur:

• Re’sen tarh
• İkmalen Tarh
• İdarece Tarh

Vergi daireleri (bazen mükelleflerin kendisi) bu dört farklı usule göre vergi tarhı hesaplamalarını yapar ve vergi tahsil işlemlerini gerçekleştirir.

1. Olağan Tarh Usulü: Beyanname ile Tarh

Vergi mükelleflerinin devlete ödemeleri gereken vergileri kendilerinin hesapladıkları ve vergi dairelerine bildirdikleri vergi tarhı usulüne beyanname ile tarh denir.
Türk Vergi Hukukunun ana yöntemi olan bu yöntem, en sık uygulanan yöntemdir. Elektronik ortamda uygulanabilir hale gelen beyanname ile tarh, e-beyanname uygulaması kullanılarak gerçekleştirilir.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi; bu usul, olağan tarh usulü olup, aksine hüküm olmadıkça geçerlidir.

Beyannameye ile tarh usulünün önemli sonuçlarından biri de mükelleflerin beyan ettikleri matrahlara ve bu matrahlar üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava açamayacak olmalarıdır.

Bu usulün dışındaki tarhlar olağanüstü usuller olarak adlandırılır. Bunun sebebi, direkt mükellefin beyanına gerek olmaksızın tarh ile birlikte tebliğ ve tahakkuk süreçleri işlemez. Hepsi farklı zaman aralıklarında sürece dahil olur.

2. İkmalen Tarh

Daha önce verilen vergide yanlışlık var ise başvurulan bu yöntem, işleniş ve amacından da anlaşılacağı üzere “ek olarak” anlamına gelir. İkmalen tarh, kısaca, daha önce ödenmiş bir vergi miktarına sonradan ek yapılması olarak tanımlanabilir.
Vergi Dairesi, daha önce tahsilatı tamamlanmış bir verginin, kanunlara uygun bir şekilde tutulan defter, kayıt ve belgelerinde ek matrah çıkması durumunda mükelleften bu ek meblağı da tarh eder.

3. Re’sen Tarh

“Kendiliğinden” anlamına gelen re’sen kelimesi, Vergi matrahının, kayıt ve belgelerde kısmen ya da tamamının tespit edilemediği durumlardaki uygulanan tarhı tanımlamak için kullanılır.
Re’sen Tarh Usulünde, takdir komisyonları, vergi incelemesi yapmak için devreye girer. Takdir komisyonları tarhı belirler. Takdir komisyonlarının bu tarha göre oluşturdukları rapora uygun şekilde matrah re’sen kabul edilir.

4. İdarece Tarh

İdarece tarh usülü, vergi mükellefinin vergi tarhı için kanunlarda belirlenen zaman içerisinde başvurmaması durumunda uygulanan bir usuldür. İdarece Tarh Usulünde, hesaplanan vergiye gecikme zammı veya vergi ziyaı cezası (vergi mükelleflerinin vergi sorumluluklarını yerine getirmemesi nedeniyle verginin zamanında tahakkuk edilememesini ifade eder) da eklenerek beyan edilebilir.

Vergi Nasıl Beyan Edilir?

Vergi tarhlarını olağan ve olağandışı olmak üzere ikiye ayırmıştık. Dört çeşit vergiden uygun görülen verginin usulüne göre, vergi mükellefinin ya da vergi sorumlularının vergilerine işlemler uygulanır.
İşlemler tamamlandıktan sonra çıkan sonuç, vergi daireleri tarafından mükelleflere tebliğ edilir. Bu dört vergi çeşidinden tek olağan usul olarak kabul edilen Beyanname ile Tarh Usulü’nde; tarh, tebliğ ve tahakkuk aynı anda işleme alınır.

Verginin tebliği mutlaka yazılı şekilde yapılmalı ve vergi mükellefine posta yoluyla gönderilmelidir. Vergi mükellefinin adresinin bilinmemesi ya da kendisine ulaşılamaması durumlarında, tebliğ ilan yoluyla da yapılabilir.

Verginin Kesinleşmesi (Tahakkuk) Nedir?

Tahakkuk, özetle vergi borcunun kesinleşmesidir. Tarh ve tebliğ işlemlerinin gerçekleşmesinin ardından verginin kesinleşme aşamasına geçilir. Vergi mükellefi ve sorumlularının kanunlar çerçevesinde onlara verilen süre zarfında vergi borcuna itiraz etmemeleri halinde, vergi borcu kesinleşir.

Tahsilat ve Vergi Borcu Ödemesi Nasıl Yapılır?

Kanunlarda belirtildiği şekilde her bir mükellef, vergi borçlarını kendisine verilen süre zarfı içerisinde ödemekle yükümlüdür. Mükelleflerin kendilerine verilen süre içerisinde vergi borçlarını ödememeleri halinde vergilerinin üstüne gecikme faizi de eklenir.
Vergi daireleri, vergi borçlarını erken veya geç fark etmeksizin vergi mükelleflerinden tahsil eder.

---

İşletmenize ait beyannamelerinizi kolay bir şekilde raporlayabilmek için Mikro Yazılım Beyanname Programı kullanabilir, zaman ve işgücünden tasarruf edebilirsiniz.