Muhasebede Dönemsellik Kavramı Nedir?

Dönemsellik ve tahakkuk kavramları bilançoda hangi hesap grupları ile ilişkilendirilir? Bu kavramlar nasıl uygulanır? Yazımızda tüm detaylarıyla anlattık.

Dönemsellik Ne Demek?

1 Seri numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, dönemsellik kavramını; “İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belirli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır” olarak açıklar.
Tebliğ, gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesinin; hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılmasının da dönemsellik ilkesi gereği olduğunu söyler.

Dönemsellik Kavramı Neden Önemlidir?

Dönemsellik kavramı, işletmelerin faaliyet sonuçlarının saptanması ve dönemler açısından birbirleriyle karşılaştırılması açısından önem taşır.
Bu yüzden aynı tebliğ, işletme açısından dönemsellik ilkesinin geçerliliğinin olmadığı ya da ortadan kalktığı durumların dip not olarak belirtilmesi gerektiğini söyler.

Tahakkuk Ne Demek?

Muhasebede hesap dönemi 1 yıldır. Bu 1 senelik süre, 1 Ocak ile 31 Aralık arasında olmak zorunda değildir. İşletmeler faaliyetlerinin gerekliliklerine göre Maliye Bakanlığı’ndan izin alıp kendilerine özel, 365 günden fazla olmayan bir hesap dönemi belirleyebilir. Hesap döneminde ticari kazanç ve zirai kazanç tahakkuk esasına göre tespit edilir.

Kısacası tahakkuk ilkesi, gelir ve giderlerin alındığı veya yapıldığı anda gerçekleşmiş sayılması ve ilgilendirdikleri dönemin finansal tablolar içerisinde yer alması durumudur.
Tahakkuk esasında gelir veya giderin miktar ve içerik olarak kesinleşmiş olması kafidir. Yani tahakkuk esasında, gelir veya giderlerin kısmen veya tamamen tahsil edilmesi ya da ödenmesi, tahsil esasındaki gibi mecburi değildir.

Muhasebede Dönemsellik İlkesine göre Muhasebe Kayıtları

Dönemsellik ilkesinde, bir gelir veya gider tahakkuk etse bile ilgili olduğu hesap dönemi içinde değerlendirilir. 1 Seri numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde bulunan Varlıklara ve Borçlara İlişkin Bilanço İlkeleri’nde bu durum şu cümle ile açıklanır: “Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen / tahsil edilen giderler / gelirler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde tahsil edilecek / ödenecek olan gelirler / giderler tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.”

Bilanço üzerindeki 18 - 28 - 38 - 48 numaralı hesap grupları dönemsellik ve tahakkuk ilkesi ile ilişkilendirilir. Bu hesap gruplarındaki hesapların açıklamalar ile işleyişlerini aşağıda anlattık.

Hesap Grubu	Alt Hesaplar	Hesap Açıklaması	İşleyişi
18 - Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları	180 - Gelecek Aylara Ait Giderler (Dönemsellik İlkesi)	Peşin ödenen ve ödendiği anda ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek aylara ait giderleri izlemek için kullanılır.	Gelecek aylarla ilişkili olup peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. İlgili ay içerisinde ise bu hesaba alacak kaydedilerek ilgili gider hesaplarına alınır.
	181 - Gelir Tahakkukları (Tahakkuk Esası)	Üçüncü kişilerden tahsili cari yıl içerisinde yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait kısımlarının izlendiği hesaptır.	Döneme ait olarak hesaplanan tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilir(\).İzleyen dönemlerde alacağın kesinleşmesi ile alacak kaydedilerek hesap kapatılır. (\Henüz tahsil edilmeyen gelirin tahakkuku)
28 - Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları	280 - Gelecek Aylara Ait Giderler (Dönemsellik İlkesi)	Peşin ödenen, içinde bulunan cari dönemde oluşan ancak gelecek yıllarda gider hesaplarına alınması gereken giderleri takip etmek için kullanılır.	Gelecek yıllarla ilişkili olup peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. İlgili hesap dönemlerinde ise bu hesap alacaklandırılırak kapatılır. Kapatma kaydında ilgili gider hesaplarına değil 180 hesaba borç kaydedilir.
	281 - Gelir Tahakkukları (Tahakkuk Esası)	Üçüncü kişilerden tahsili bir yıldan uzun bir zaman içerisinde yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait kısımlarının izlendiği hesaptır.	Dönem sonlarında döneme ait olarak hesaplanan tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilir(\).İzleyen dönemlerde alacak kesinleştiği yani tahsil edildiğinde ise hesaba alacak kaydedilerek hesap kapatılır. (\Henüz tahsil edilmeyen gelirin tahakkuku)
38 - Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları	380- Gelecek Aylara Ait Gelirler (Dönemsellik İlkesi)	Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır.	Peşin tahsil olunan gelirler bu hesaba alacak kaydedilir. Ait olduğu dönemde ilgili gelir hesaplarına devredilir.
	381- Gider Tahakkukları (Tahakkuk Esası)	Bilanço tarihi itibariyle doğmuş ancak işletme tarafından henüz istenebilir hale gelmemiş giderlerin takibinin yapıldığı hesaptır.	Yapılan tahakkuklarla ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında ise hesap borçlandırılarak kapatılır.
48 - Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları	480- Gelecek Aylara Ait Gelirler (Dönemsellik İlkesi)	Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır.	Bir yıldan uzun bir dönemi kapsayan ve peşin tahsil olunan gelirler bu hesaba alacak kaydedilir. İlgili gelirler bir yıldan kısa süreli bir nitelik kazandıklarında ise bu hesaba borç, 380 numaralı hesaba alacak kaydedilerek kapatılırlar.
	481- Gider Tahakkukları (Tahakkuk Esası)	Bilanço tarihi itibariyle doğmuş ancak işletme tarafından bir yıldan uzun süre içerisinde istenebilir hale gelecek olan giderlerin takibinin yapıldığı hesaptır.	Yapılan tahakkuklarla ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında ise hesap borçlandırılarak kapatılır.

Örnek Uygulama

ABC şirketinin sahibi 15.01.2019 tarihinde 01.01.2019 – 31.12.2020 dönemini kapsayacak şekilde bir iş yeri kiralamış ve kira bedeli olarak 480 bin TL ödemiştir.

• Kira Süresi: 24 Ay
• Yıllık Kira Bedeli: 240 bin TL
• Aylık Kira Bedeli: 20 bin TL

15/01/2019 tarihinde yapılacak kayıt:

• 770 İşyeri Kira Giderleri: 20.000,00
• 180 Gelecek Aylara Ait Giderler: 220.000,00
• 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler: 240.000,00
• 320 Satıcılar: 480.000,00

İlgili kayıt Ocak ayı içerisinde yapıldığı için peşin ödenen giderlerin Ocak ayına isabet eden bir aylık kira bedeli doğrudan gider hesapları ile ilişkilendirilir.

31/03/2019 tarihinde yapılacak kayıt:

• 770 İşyeri Kira Giderleri: 40.000,00
• 180 Gelecek Aylara Ait Giderler: 40.000,00

Ocak ayı kira gideri ilk kayıtta 770 hesapta takip edildiği için Şubat ve Mart ayılarına isabet eden 40 bin TL tutarındaki kira giderleri bilanço tarihi itibariyle gider hesaplarına virmanlanmıştır.

30/06/2019 tarihinde yapılacak olan kayıt:

• 770 İşyeri Kira Giderleri: 60.000,00
• 180 Gelecek Aylara Ait Giderler: 60.000,00

Nisan, Mayıs ve Haziran aylarına isabet eden (3 ay x 20.000 TL) 60.0000 tutarındaki kira gideri ilgili gider hesaplarına alınmıştır. Bu şekilde yapılan kayıt 30/09/2018 ve 31/12/2018 tarihlerinde yapılmalı ve böylece 180 hesabın bakiyesi kapatılmalıdır.

01/01/2020 tarihinde yapılacak olan kayıt:

• 180 Gelecek Aylara Ait Giderler: 240.000,00
• 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler: 240.000,00

Takip eden senenin başından itibaren 2019 yılına ait olan kira gideri, bir seneden kısa vadeli bir kimlik kazandığından 180 hesaba alınarak 280 hesap kapatılmalıdır.

---

İşletmenizin iş akışını sorunsuz bir şekilde yönetmek için Mikro Yazılım muhasebe programı kullanabilir, işlerinizi uçtan uca takip edebilirsiniz.