İştirak Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

İştirak ve iştirak çeşitleri ile ilgili detayları yazımızda derledik.

İştirak Nedir?

“Ortak oluş, ortak olma, ortaklaşma, ortaklık, birliktelik, paydaşlık” anlamına gelen iştirak sözcüğü, ticari açıdan bakınca bir şirketin diğer bir şirkette sermaye ortaklığı bulunması halinde, sermayelerinde payları bulunan şirketleri ifade eder.

Şirketlerin İştirak Etme Amaçları Nelerdir?

Bir işletmenin iştirakinin genel anlamda iki farklı amacı olabilir. Bu amaçlardan ilki, şirketin gereken seviyelerin üzerindeki varlıklarını, getiri potansiyeline güvenip kar elde etme amacıyla başka bir şirkete de yatırım olarak kullanmasıdır. İştiraklerin ikinci amacı ise, şirketin kendi ürün veya hizmetini geliştirme kapasitesine sahip hizmet veya ürünler sunan şirketlere yatırım yapması, bir değer yaratma hedefi güdülmesidir.
Bununla birlikte bir işletmenin diğer işletmelerin yönetimine ya da ortaklık politikalarının belirlenmesine katılması amacıyla sahip olduğu yüzde 10 ile yüzde 50 oranlarının arasında değişen sermaye paylarının olması da iştiraktir.

İştirak Türleri Nelerdir?

İştirakler şirketlerin stratejik hedeflerine ve sahip oldukları oy haklarına göre iki ana türe ayrılır: bağlı ortaklık ve bağımsız ortaklık.

Bağlı Ortaklık (Bağımlı Ortaklık)

Ana şirketin ortak olduğu şirkette %50’den fazla oy hakkına sahip olduğu durumdur.
Bu sayede ana şirket bağlı ortaklığın yönetim ve finansal politikalarında belirleyici bir rol oynar; yönetim kurulu üyelerinin çoğunu atayabilir veya görevden alabilir.
Bağlı ortaklıklar, ana şirketin hızlı büyüme stratejileri izlemesine ve kısıtlanmış piyasalara girmesine olanak tanır.

Bağımsız Ortaklık

Ana şirketin ortak olduğu şirkette %50’den az oy hakkına sahip olduğu durumdur. Bu tür ortaklıklarda, ana şirketin yönetim üzerindeki etkisi sınırlıdır ve genellikle finansal getiri elde etmek amacıyla gerçekleştirilir.

Karşılıklı İştirak

Şirketlerin birbirlerinin paylarının en az dörtte birine (%25) sahip olmaları durumuna “karşılıklı iştirak” denir.

İştirakler Hesabı Nedir ve Hangi Amaçlarla Kullanılır?

İştirakler hesabı, şirketlerin iştirak yaptıkları şirketlerin yönetim süreçlerine katılmak için sahibi olduğu ortaklık payı ve pay senetlerini izlemek için kullandığı hesabın adıdır.
İştirakler hesabı ile

• Tam ve dar mükelleflerin sahip olduğu anonim şirketi hisse senetleri,
• Limited şirket iştirak hisseleri,
• Sermayesi hisselere ayrılmış komandit şirket ortaklık payları
• Ve iş ortaklıkları ve adi ortaklık payları

ifade edilir.

İştirak Kazançlarının Vergi İstisnası

Kurumların, tam mükellefiyete dahil diğer bir işletmenin sermayesine iştiraki ile edinilen kazançlar, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesine göre Kurumlar Vergisi istisnası olur.
Bunun nedeni istisnaya dahil olan kazancın, elde edildiği ilk işletmede Kurumlar Vergisi’ne ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/6 maddesine göre stopaj katılımı olmasıdır.
İştiraklerin satımı sonucu edinilen kazanç ise Kurumlar Vergisi’ne dahildir.
Şirketlerin en az 2 tam sene süreyle aktiflerinde dahil olan iştirak hisseleri satışından gelen ve sermayeye eklenmesi yönünde karar alınan kazançlar 1 Ocak 2005 tarihli Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinin 12. bendine göre vergi istisnası kabul edilir. Sermayeye eklenme işlemi, satışın olduğu yıldan sonraki ikinci takvim yılının sonuna dek yapılmalıdır. Bu süre içinde sermayeye eklenmeyen kazanç için uygulanan istisna nedeniyle vaktinde tahakkuk ettirilmeyen vergiler zayi olmuş sayılır. Menkul kıymet ticareti ile ilgilenen kurumların bu yüzden ellerinde bulundurduğu değerlerin satışından gelen kazançlar, istisna kapsamı dışındadır.

İştirak Kazançlarının Muhasebeleştirilmesi

İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulmuş veya hisse senedi alınmışsa ilgili hesap borç; elden çıkarılmışsa da alacak olarak kaydedilir. Sermaye taahhüdü biçiminde gerçekleştirilen iştirakte, taahhüt edilen iştirak sermaye miktarı, bu hesaba borç ve 243 İştirakler Sermaye Taahhütleri hesabına da alacak olarak kaydedilir.
İştirak hisse senedi alımı olduğunda ise bu hesaba borç, ödeme araçlarına alacak olarak kaydedilir. Bu hesap, borç kalanı verir ve bu mevcut iştiraklerin tutarını gösterir.
Bununla birlikte, iştiraklerin finansal tablolarda doğru bir şekilde yansıtılması için iki temel muhasebeleştirme yöntemi kullanılır:

• Özkaynak Yöntemi: Yatırımcı işletmenin, iştirakte önemli etkiye sahip olduğu durumlarda kullanılır. Bu yöntemde yatırım başlangıçta elde etme maliyetiyle kaydedilir ve sonrasında iştirakin net varlıklarındaki değişimlere göre düzeltilir. İştirakin kâr veya zararından yatırımcıya düşen pay, yatırımcının kâr veya zararına yansıtılır.
• Maliyet Yöntemi: Yatırımcı işletmenin, iştirakte önemli etkiye sahip olmadığı durumlarda uygulanır. Bu yöntemde, yatırım maliyet bedeliyle kaydedilir ve iştirakten elde edilen temettüler gelir olarak muhasebeleştirilir.