Girişimcilerin Karşı Karşıya Kalabileceği 10 Sosyal Yanılgı

Bir girişim yolculuğu her adımında çeşitli zorluklar içerir ve bu zorluklara karşı hamleler geliştirmek, girişimin akıbetini belirleyen faktörler arasında sayılabilir.
Peki, çoğu girişimcinin farkında bile olmadan karşı karşıya kaldığı bazı psikolojik süreçlerin ve sosyal yanılgıların finansal kararları doğrudan etkileyebileceğini biliyor muydunuz? Bu yazımızda, girişimcilerin karşı karşıya kalabileceği 10 yanılgıyı gözden geçireceğiz.

1. İmposter Sendromu

Hiç bir sınavdan iyi bir puan aldığınız ve bunun sebebinin o gün çok şanslı olmanız olduğunu düşündüğünüz oldu mu?
İmposter Sendromu denen bu olguda Kişi, başarılarını kendi yetkinliklerine değil şans gibi dış faktörlere bağlar ve bu nedenle de yetersiz olduğuna dair bir korkuya kapılır. Kişi sürekli olarak “bir gün sahtekâr olduğum anlaşılacak” hissiyle yaşar.
Girişimciler de özellikle hızlı başarı elde ettiklerinde imposter sendromuyla karşı karşıya kalabiliyor. Ve bu durum, girişimcilerde özgüven eksikliği yaratarak performansı düşürebiliyor.

2. Dunning-Kruger Etkisi

Bu iki uçlu bir olgudur:

• Belirli bir alanda yeterince bilgi sahibi olmayan kişiler, yeteneklerini aşırı derecede abartma eğilimindedir.
• Bunun tersine çok bilgili kişiler ise yetkinliklerini küçümser.

Yeni girişimciler, finansal planlamada veya iş yönetiminde bu yanılgıya kapılarak yeteneklerini abartabilirler. Bu da yanlış kararlar almalarına yol açabilir. Bu nedenle bir girişim sürecinde girişimcinin finansal okur-yazarlık terimlerine hakim olması oldukça önemlidir.

3. Procrastinasyon: Erteleme Davranışı

Stres ve kaygıdan kaçınmak için kişiler, yapmaları gereken görevleri sürekli olarak erteleyebilir.
Özellikle zor veya riskli finansal kararlar almaları gerektiğinde girişimcilerde bu tür bir erteleme eğilimi ortaya çıkabilir. Ne var ki bu, uzun vadede büyümeyi ve başarıyı engeller.

4. Bağlılık Yanılgısı (Sunk Cost Fallacy)

Bir bireyin, geçmişte yapılan bir yatırım veya harcama nedeniyle kötü bir karar almaya devam etmesi durumudur. Başka bir deyişle geçmişte yapılan yatırımlar geri alınamaz olsa da, insanlar bu yatırımları koruma eğiliminde olur.
Girişimciler bu yanılgı sebebiyle başarısız olan bir iş modeline ya da projeye fazla yatırım yaptıktan sonra, genel tablo iyiye gitmiyor olsa dahi, geri çekilmekte zorlanabilirler. Bu da gelecekte daha büyük kayıplara yol açabilir.

5. Onay Yanlılığı (Confirmation Bias)

Kişilerin mevcut inançlarını destekleyen bilgileri arama, seçme ve hatırlama eğilimidir. Diğer bir deyişle insanlar, yalnızca kendi görüşlerine uyan verileri fark eder ve kabul ederler.
Girişimciler, özellikle iş planlarını oluştururken veya pazarı değerlendirirken sadece kendi varsayımlarını doğrulayan bilgileri dikkate alabilirler.
Örnek bir durumu inceleyecek olursak:
Diyelim ki bir girişimci, yeni bir ürün geliştirmeyi planladığı bir pazara girmeyi düşünüyor. Pazara girme kararını destekleyecek bilgiler ararken, yalnızca ürününün başarılı olacağına dair olumlu verileri araştırıyor ve buluyor. Mesela benzer bir ürünü kullanan bazı kullanıcıların olumlu geri bildirimlerini okuyor ve pazarın büyüme potansiyelini öven raporları inceliyor. Ancak pazarın doymuş olabileceği veya rekabetin çok yüksek olduğu gibi uyarı niteliğindeki bilgileri göz ardı ediyor ya da önemsemiyor.
Böyle bir yanlılığın ne kadar yanlış stratejilere yol açabileceğini hayal edebiliyor musunuz?

6. Mülkiyet Etkisi (Endowment Effect)

Kişilerin sahip oldukları şeylere, diğer insanlar için olduğundan daha fazla değer biçme eğilimidir. Sahip olunan şeyler, birey için daha anlamlı ve değerli görünür.
Girişimciler açısından bu şirketlerini ya da projelerini abartılı bir şekilde değerli görme olarak meydana gelebilir. Bu da gerektiğinde işten vazgeçmeyi, devretmeyi ya da satmayı zorlaştırabilir.

7. Statüko Yanılgısı (Status Quo Bias)

Basitçe tanımlamak gerekirse, insanların mevcut durumu koruma eğilimidir. Değişim rahatsız edici olarak algılanır ve bu yüzden mevcut duruma bağlı kalmak insanlara daha rahat gelir. Bunun en önemli iki sebebi ise sorumluluktan ve kayıplardan kaçınmaktır.
Girişimciler, özellikle köklü bir iş modeline sahiplerse, değişiklik yapmaktan kaçınabilirler. Ama elbette, değişime direnen girişimciler pazar trendlerine uyum sağlayamaz ve rekabet avantajını kaybedebilir.

8. Çerçeveleme (Framing) Etkisi

İnsanların kararlarını bir bilginin nasıl sunulduğuna göre değiştirmeye yönelik bir eğilimi vardır.
Yani aynı bilgi farklı şekillerde sunulduğunda, insanların aldığı kararlar da değişebilir.
Girişimciler, finansal veriler ve pazar raporları neticesinde çerçeveleme etkisine kapılabilir. Aynı veriyi farklı bir biçimde görmeleri, kararlarını etkileyebilir. Bu yanılgıdan kaçınmak için raporların ve verilerin objektif şekilde ve farklı bakış açılarıyla değerlendirilebilmesi gerekir.

9. İyimserlik Yanılgısı (Optimism Bias)

Kişilerin, gelecekte karşılaşacakları olayların genellikle olumlu sonuçlanacağına dair aşırı iyimser bir bakış açısına sahip olmalarıdır.
Girişimciler yeni girişim projelerine başlarken bu yanılgıya kapılıp fazla iyimser olabilirler. Ürün veya hizmetlerinin hızla ilgi göreceğine, bir ihtiyacı karşılayıp sektöre hızlı bir giriş yapacağına inanabilirler. Ancak bu yanılgı girişimcilerin zorlukları yeterince analiz etmeden harekete geçmelerine neden olabilir ve riskleri artırır.

10. Tükenmişlik Sendromu (Burnout)

Kişinin aşırı iş yükü, stres ve duygusal yorgunluk nedeniyle fiziksel ve zihinsel olarak tükenmesi durumudur.
Girişimciler özellikle baskı altında uzun saatler çalıştıklarında, girişimin sorumluluğunu uzun süre tek başlarına taşıdıklarında veya farklı senaryolarda tükenmişlik sendromuna kapılabilirler. Tükenmişlik, iş verimliliğini ve motivasyonu ciddi şekilde etkileyebilir ve ciddi psikolojik problemlere sebep olabilir. Bu nedenle gerektiğinde profesyonel destek alınması gerekir.