Finansal Gider Kısıtlaması Nedir? Muhasebe Kaydı ve Hesaplama

Finansman gider kısıtlaması, işletmelerin yabancı kaynak kullanımına bağlı olarak oluşan finansman giderlerinin belirli bir kısmının vergi matrahından indirilememesi esasına dayanan bir uygulamadır. İşletmelerin borçlanma oranlarını kontrol altına almayı ve öz kaynak kullanımını teşvik etmeyi amaçlar.
Bu yazıda finansman gider kısıtlamasının kapsamı, hesaplama yöntemi, kapsama giren mükellefler ve muhasebe kayıtlarına kadar uygulamanın tüm boyutlarını ele aldık.

Finansman Gider Kısıtlaması Nedir?

Finansman gider kısıtlaması, yabancı kaynak kullanımını öz kaynaklarını aşan işletmelerin finansman giderlerinin belirli bir kısmını vergi matrahından indirememesi olarak tanımlanır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca, 1 Ocak 2021’den itibaren geçerli olmak üzere, bu kısıtlama uygulamasında Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen oran %10’dur.

Finansman Gider Kısıtlaması Hangi Durumlarda Yapılır?

Finansal gider kısıtlamasının yapılmasına zemin hazırlayan durumları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

• Yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmeler için geçerlidir. Ancak emeklilik şirketleri, bankalar ve sermaye piyasası faaliyetinde bulunan kurumlar gibi finansal kuruluşlar bu kısıtlamadan muaftır.
• Faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı gibi yabancı kaynak kullanımına bağlı giderler kısıtlamaya tabidir. Yatırımın maliyetine eklenen giderler ise kısıtlama dışında tutulur.
• 2021 yılından itibaren geçerli olup, her geçici vergi döneminde ve yıllık hesap döneminde uygulanır.
• Banka işletim ücretleri, teminat mektubu komisyonları, ipotek masrafları gibi yabancı kaynak kullanımına bağlı olmayan giderler kısıtlamadan muaftır.
• Bu düzenleme, bilanço esasına tabi mükellefleri kapsar ve işletme hesabı esasına tabi mükellefler için uygulanmaz.

Finansal Gider Kısıtlaması Nasıl Hesaplanır?

Finansal gider kısıtlama hesaplama adımlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Öz Kaynak ve Yabancı Kaynakların Tespiti

Öz Kaynaklar: İşletmenin sermayesi, yedek akçeleri ve geçmiş yıl kâr/zararları gibi kalemleri içerir.
Yabancı Kaynaklar: Kısa ve uzun vadeli borçlar, finansal kiralama borçları ve benzeri yükümlülükleri kapsar.

Aşan Kısmın Hesaplanması

Eğer yabancı kaynaklar öz kaynakları aşıyorsa, aşan kısım bulunur.
Aşan Kısım = Yabancı Kaynaklar Toplamı - Öz Kaynaklar Toplamı

Aşan kısmın toplam yabancı kaynaklara oranı hesaplanır.
Aşan Kısma Oranı = (Aşan Kısım / Yabancı Kaynaklar Toplamı) * 100

Finansman Giderlerinin Tespiti

Dönem içinde oluşan faiz, komisyon, vade farkı, kur farkı gibi finansman giderlerinin toplamı belirlenir.

Aşan Kısma İsabet Eden Finansman Giderinin Hesaplanması

Toplam finansman gideri, aşan kısma oranı ile çarpılır.
Aşan Kısma İsabet Eden Finansman Gideri = Toplam Finansman Gideri * (Aşan Kısım / Yabancı Kaynaklar Toplamı)

Kısıtlamaya Tabi Tutarın Belirlenmesi

Aşan kısma isabet eden finansman giderinin %10’u, kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınır.
KKEG Tutarı = Aşan Kısma İsabet Eden Finansman Gideri × %10

Finansman Gider Hesaplaması Örneği

Bir işletmenin 2024 yılı 30 Haziran tarihli bilançoları ve finansman giderleri aşağıdaki gibidir:

• Öz Kaynaklar Toplamı: 1.000.000 TL
• Yabancı Kaynaklar Toplamı: 1.500.000 TL
• Toplam Finansman Gideri: 200.000 TL

Hesaplama Adımları:

• Aşan Kısım: ``` 1.500.000 TL (Yabancı Kaynaklar) - 1.000.000 TL (Öz Kaynaklar) = 500.000 TL
• Aşan Kısma Oranı: ``` (500.000 TL / 1.500.000 TL) × 100 = %33,33
• Aşan Kısma İsabet Eden Finansman Gideri: ``` 200.000 TL × (500.000 TL / 1.500.000 TL) = 66.666,67 TL
• KKEG Tutarı: ``` 66.666,67 TL × %10 = 6.666,67 TL
• Bu durumda, 6.666,67 TL tutarındaki finansman gideri, kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Finansman Gider Kısıtlaması Muhasebe Kaydı Nasıl Tutulur?

Finansman gider kısıtlaması nedeniyle KKEG olarak dikkate alınacak tutar, genellikle 689 “Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabına borç, ilgili finansman gideri hesabına alacak olarak kaydedilir.

Bir örnek üzerinden inceleyelim:
Bir işletmenin hesapladığı finansman gider kısıtlaması tutarı 10.000 TL olsun. Bu durumda yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir:

Hesap Kodu	Hesap Adı	Borç (TL)	Alacak (TL)
689	Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar	10.000
780	Finansman Giderleri		10.000

• 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar: Finansman gider kısıtlaması nedeniyle KKEG olarak dikkate alınacak tutar bu hesaba borç kaydedilir.
• 780 Finansman Giderleri: İlgili finansman gideri hesabına alacak kaydedilerek, giderin ilgili kısmı düzeltilir.
• Bazı uygulamalarda, finansman gider kısıtlaması tutarı nazım hesaplarda izlenebilir. Bu durumda, 900 ve 901 gibi nazım hesaplar kullanılarak kayıt yapılır. Ancak bu yöntem tercih edilirse, nazım hesapların işleyişine dikkat edilmelidir.
• Muhasebe kayıtları yapılırken, ilgili dönemin finansal tablolarının doğruluğu ve vergi beyannamelerinin doğru hazırlanması için dikkatli olunmalıdır.

Finansman Gider Kısıtlaması Hangi Hesapları Kapsar?

Finansal gider kısıtlaması şu muhasebe hesaplarında izlenen giderleri içerir:

• 780 Finansman Giderleri: Yabancı kaynakların kullanımına ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kur farkı ve benzeri giderlerin izlendiği hesaptır.
• 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri: Kısa vadeli borçlanmalara ilişkin faiz ve benzeri giderlerin kaydedildiği hesaptır.
• 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri: Uzun vadeli borçlanmalara ilişkin faiz ve benzeri giderlerin izlendiği hesaptır.
• 656 Kambiyo Zararları: Döviz cinsinden borçlanmalardan kaynaklanan kur farkı zararlarının kaydedildiği hesaptır.
• 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabı
• 770 Yönetim Giderleri hesabı