Fazla Mesai Ücreti Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Günümüzde çalışanlar sık sık mevcut çalışma saatlerinin dışında mesai harcamak durumunda kalıyor. İşlerin düzene konması ve yetiştirilebilmesi için yapılan fazla mesai için yapılan ödemeler de çalışanlar açısından oldukça önemli. Bu yazımızda, işverenin çalışanına karşı yükümlülükleri arasında yer alan fazla mesai ücretlerinin nasıl hesaplandığına ışık tutacağız.

Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Mesai ücreti hesaplamasında elde edilmek istenen sonuç çalışanın bir saatte kazandığı gelirdir. Mesai ücreti hesaplamasında 1 saatlik normal mesai ücreti brüt maaş üzerinden hesaplanır.
Bir saatlik mesai ücreti için kullanılacak yöntemin basitçe formülize edilmiş hali; brüt maaşın önce 30’a ardından da 7,5’e bölünmesidir.
Brüt maaş / 30 / 7,5 ile kolaylıkla 1 saatlik mesai ücretini buluyoruz.

Fazla Mesai Ücreti Nedir?

Ülkemizde haftalık mesai süresi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde belirtildiği üzere, 45 saattir. Kanun tarafından belirlenen 45 saatlik zaman dilimini aşan çalışmalar ise fazla mesai olarak adlandırılır.
İşçi ve işveren arasında yapılan iş ve ücret anlaşması 45 saatlik süre üzerinden yapılır. İşveren, çalışanıyla bir ücret üzerinde anlaşır ve iş süreci başlarsa, ücretlendirme kanunda belirtildiği ölçüde 45 saat üzerinden yapılır. Çalışanın bu süreyi aşan çalışma süreleri fazla mesai kapsamına girer.
Mesai ücreti hesaplaması yaparken günlük 7.5 saatlik çalışma süresi olduğunu kabul ederek işlem yaptık. Bu ortalama bir süre olup işveren ve çalışan arasında yapılacak herhangi bir anlaşmayla bazı günler daha uzun bazı günler daha kısa şeklinde değiştirilebilir. Ancak bir çalışnaın günlük 11 saatten fazla çalışması yasaktır.

Fazla Mesai ile Fazla Sürelerle Çalışma Arasındaki Fark Nedir?

Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan çalışanlar için durum biraz daha farklıdır. Kanunda belirtilen haftalık çalışma süresinin altında çalışan işçilerin haftalık 45 saate kadar yapılmış fazladan çalışmaları “fazla sürelerle çalışma” olarak değerlendirilir.

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama

Çalışanlar tarafından en çok merak edilen fazla mesailerde ne kadar ek ödenek alınacağı konusuna gelelim. Çalışılan her bir saaat fazla mesai için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 fazlası kadarıdır. 45 saatten az çalışan işçiler içinse 45 saate kadar yapılan her bir saat fazla mesai için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde %25 fazlası kadardır.
Ayrıca çalışan eğer isterse bu ek mesai ücretini maddi olarak değil serbest vakit kullanımı olarak alabilir. Fazla mesai yapılan her saat için bir saat otuz dakikalık serbest zaman süresi kullanılabilir. Fazla sürelerle çalışan çalışanlar için ise bu süre bir saat on beş dakikadır. Serbest zaman kullanımı tercih edilmesi durumunda herhangi bir ek mesai ödemesi yapılmaz. Ancak çalışan bu süreleri kullanmak konusunda özgürdür. Biriken serbest zaman sürelerini birleştirerek işyerinin müsaitlik durumuna göre izin günleri oluşturabilir. Bu durum da fazla mesai sürelerinin doğru bir şekilde hesaplanmasını zorunlu hale getiriyor.

Asgari Ücret Mesai Hesaplama

Şimdi asgari ücret mesai hesaplama üzerinden gideceğimiz bir örnekle konuyu netleştirelim.
2022 yılı Temmuz ayı itibariyle asgari ücret brüt 6471 TL idi. Çalışanın bir aylık kazancı olan asgari ücretin saatlik tutarını bulmak için brüt maaş, 1 aylık çalışmanın saatlik değerini ifade eden 225 saate bölünür.
Saatlik Ücret: 6471 / 225 = 28.76

Ardından yapılan fazla mesaiden kaynaklı %50 zammı da göz önünde bulundurarak elde edilen sonuç 1,5 ile çarpılır.
%50 Zamlı Ücret: 28.76 x 1,5 = 43.14 TL

Diyelim ki, asgari ücretli çalışan bu hafta 45 saatlik maksimum çalışma saat sınırını aşarak 50 saat çalıştı. O zaman fazla mesai ücretini bulabilmek için, haftalık çalıştığı toplam saatten, 45 saat çıkarılır:
50 - 45 = 5 saat

Sonrasında da %50 zamlı ücret ile çarpılır. Elde edilen sonuç, ödenecek olan fazla mesai ücretidir. Bu durumda ödenecek tutar şöyle olur:
5 (saat) x 43,14 = 215,7 TL