Engelli Erken Emekliliği Nedir? Şartları Nelerdir?

Hükümetler, fiziksel ve toplumsal şartlardan ötürü çalışma hayatında dezavantajlı konumda bulunan engelli bireylerin kariyer gelişimini desteklemek amacıyla engelli vergi indirimi ve engelli emeklilik indirimi gibi pozitif ayrımcı uygulamalar yürütür. Bu yazımızda, engelli emeklilik şartlarından ve yasal mevzuatından söz edeceğiz.

Engelli Emekliliği Nedir?

Engelli emekliliği olarak bilinen, temelde engelli bireylerin emeklilik şartlarını düzenleyen emeklilik türü; çalışanlara engellilik durumu nedeniyle erken emekli olma imkânı tanıyan özel bir emeklilik türüdür.

• Bu emeklilik türünden yararlanmak için kişinin en az %40 oranında engelli olduğunu resmi bir sağlık raporu ile belgelemesi gerekmektedir.
• Engelli emeklilikte, diğer emeklilik türlerinin aksine, çalışanın belirli bir yaşta olması gerekmez.
• Emeklilik için gereken şartlar, sigortalılık süresi ve prim gün sayısına bağlıdır.

Mevzuatta Engelli Emeklilik Hakkı

Yasal düzenlemeleri şu şekilde özetleyebiliriz:

• 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile daha önce ayrı olan SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı tek bir çatı altında toplanmıştır.
• Bu birleşmeyle, kurumların geçerli olan hükümleri 5510 sayılı Kanun’un geçici maddeleri olarak korunmuştur.
• Bu düzenlemeyle, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce işe başlamış olanlar, işe girişte tabi oldukları eski kanunlar ve o dönemdeki şartlara göre emeklilik haklarını korurlar.

Engelli Emeklilik İmkanından Faydalanmak için Hangi Şartlar Geçerlidir?

Yukarıdaki genel şartlara ek olarak, farklı durumlarda uygulanan farklı prosedürler söz konusu. Birlikte inceleyelim.

SSK Engelli Emeklilik Şartları

Bu şartlar şöyle:

• Minimum %40 engellilik oranını gösterir sağlık raporuna sahip olmak.
  -* Aşağıdaki tabloda belirtilen minimum yıl ve prim gün sayıları.

Prim Gün Sayısı Tablosu

İşe Başlama Tarihi	%40-%59	%60-%79	%80 ve Üzeri
15.08.1991 tarihinden önce	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
06.08.1991-05.08.1994 arasında	3750 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3680 prim gün ve 15 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
06.08.1994-05.08.1997 arasında	3920 prim gün ve 17 yıl sigortalılık	3760 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
06.08.1997-05.08.2000 arasında	4080 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3840 prim gün ve 17 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
06.08.2022-05.08.2003 arasında	4240 prim gün ve 19 yıl sigortalılık	3920 prim gün ve 17 yıl 8 aylık sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
06.08.2003-30.09.2008 arasında	4400 prim gün ve 20 yıl sigortalılık	4000 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.10.2008-31.12.2008 arasında	4100 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3700 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3700 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.01.2009-31.12.2009 arasında	4200 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3800 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3800 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.01.2010-31.12.2010 arasında	4300 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3900 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3900 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.01.2011-31.12.2011 arasında	4400 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	4000 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3960 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.01.2012-31.12.2012 arasında	4500 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	4100 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3960 prim gün ve 15 yıl sigortalılık
01.01.2013-31.12.2013 arasında	4600 prim gün ve 18 yıl sigortalılık	3960 prim gün ve 16 yıl sigortalılık	3960 prim gün ve 15 yıl sigortalılık

BAĞ-KUR Engelli Emeklilik Şartları

BAĞ-KUR çalışanlarının 1 Ekim 2008 tarihinden önce engelli emeklilik hakkı bulunmuyordu. Bu tarihten sonra çalışanlara, engelli bireylerin erken emeklilik hakları sağlandı.
Emeklilik prim günleri hesaplanırken aşağıdaki tablo esastır.

Engellilik Oranı	Prim Gün Sayısı ve Sigortalılık Süresi
%40-49	4680 prim gün ve 18 yıl sigortalılık
%50-59	4320 prim gün ve 16 yıl sigortalılık
%60 ve üzeri	3960 prim gün ve 15 yıl sigortalılık

Memur Emeklilik Şartları

Engelli memurlar için emeklilik şartları doğuştan veya sonradan engelli olma durumuna göre değişir.

• Doğuştan engelli memurlar: 15 yıl sigortalılık ve 5400 prim gün ile emekli olabilirler.
• Sonradan engelli olan memurlar: Prim gün sayıları, engellilik oranına göre belirlenir.

Sonradan engelli olan memurlar için prim gün tablosu

Engellilik Oranı	Prim Gün Sayısı ve Sigortalılık Süresi
%40-49	6480 prim gün ve 18 yıl sigortalılık
%50-59	5760 prim gün ve 16 yıl sigortalılık
%60 ve üzeri	3600 prim gün ve 15 yıl sigortalılık

Engelli Emeklilik Başvurusu Nasıl Yapılır?

Başvuru adımları şu şekildedir:

• Çalışanlar, erken emeklilik talebi için kurumlarına dilekçe ile başvurur. Memurların dilekçesi, çalıştıkları kurum tarafından SGK Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığı’na gönderilir. Bağ-Kur’lular ise doğrudan SGK’ya başvurur.
• SGK, engelli çalışan adına emeklilik bildirimi yapmaz ve çalışanlar kanunda belirtilen süre dolsa bile zorla emekli edilemez.
• Başvuru sonrasında SGK Sağlık Kurulu, engelli sağlık raporunu ve diğer tıbbi belgeleri inceleyerek çalışma gücü kayıp oranını belirler. Sağlık raporunun, SGK tarafından yetkilendirilmiş hastanelerden alınmış olması gerekir.
• Emeklilik başvurusunun kabul veya reddine ilişkin karar, SGK tarafından çalışanlara kurumları aracılığıyla veya şahsi başvurular için doğrudan iletilir.
• SGK, bazı emekli engelli çalışanlar için kontrol muayenesi kararı verebilir.