Enflasyon Muhasebesi Nedir? Nasıl Yapılır?

Enflasyon, genel olarak fiyat seviyelerinin artması ve paranın değer kaybetmesi anlamına gelir. Enflasyon düzeltmesi ise, mali tabloların, paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu yansıtmayacak şekilde etkilendiği durumlarda, enflasyon etkilerini gidermek amacıyla yapılan bir düzeltme işlemidir.
Ülkemizde en son 2004 yılında uygulanan enflasyon düzeltmesi, 2023 yılının sonu itibarıyla tekrar hayatımıza girdi. Bu durumda enflasyon muhasebesi nedir, nasıl yapılır gibi soruların cevaplarını merak ediyor olabilirsiniz. Detayları sizin için derledik.

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon muhasebesi, bir şirketin finansal tablolarındaki parasal olmayan hesap kalemlerinin, finansal tabloların hazırlandığı tarihteki satın alma gücünü yansıtmak amacıyla, ilgili tutarların düzeltme katsayısı ile çarpılarak yeniden hesaplandığı bir muhasebe yöntemidir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Ülkemizde enflasyon düzeltmesi içinGenel Fiyat Düzeyi Muhasebesi yöntemi kullanılır. Bu yöntemle enflasyon muhasebesi yaparken şu adımlar takip edilir:

• Düzeltmeye esas parasal olmayan kalemleri belirleme
• Düzeltmeye esas tarihleri tespit etme
• Düzeltmeye esas tarih ile enflasyon muhasebesinin uygulanacağı tarihler arasındaki düzeltme katsayısını hesaplama
• Düzeltilecek tutar ile düzeltme katsayısını çarpma

Buna göre, enflasyon düzeltmesi uygulaması yaparken izlemeniz gereken adımlar şöyle:

• Bilançodaki varlık ve borç kalemleri, parasal (nominal değeri enflasyonla değişmeyen) ve parasal olmayan (enflasyondan etkilenen) olarak ayrılır. Öncelikle bilançonuzda bu ayrımı yapın.
• Enflasyon muhasebesi için Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) kullanılır. Bu endeks, finansal tabloların düzeltileceği dönem için başlangıç ve bitiş tarihleri arasındaki enflasyon oranını belirlemeyi amaçlar.
• Düzeltme kat sayısını hesaplayın. Enflasyon Düzeltme Katsayısının Hesaplanması: Her parasal olmayan kalem için düzeltme katsayısı, dönemin sonundaki fiyat endeksinin, ilgili varlığın veya borcun edinildiği tarihteki fiyat endeksine bölünmesiyle hesaplanır.
• Parasal olmayan varlıklar ve borçları, hesaplanan düzeltme katsayısı ile çarpılarak enflasyona göre düzeltin.
• Ödenmiş sermaye, geçmiş yıllar kârları ve diğer özkaynak kalemlerini ilgili dönemin enflasyon katsayısı ile çarparak yeniden hesaplayın.
• Yapılan enflasyon düzeltmeleri sonucunda ortaya çıkan farkları, gelir tablosunda “enflasyon düzeltme farkları” olarak kaydedin.

Mikro Yazılım Programlarında Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Mikro Yazılım erp programlarında enflasyon muhasebesi işlemlerinizi kolayca gerçekleştirebilmeniz için online destek merkezimiz Buluo’da detaylı bir rehber hazırladık. Rehberimize Mikro Yazılım Programlarında Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları linkinden ulaşabilirsiniz.

Enflasyon Muhasebesi Ne İşe Yarar?

Enflasyon muhasebesi, enflasyonun finansal raporlar üzerindeki etkilerini gidermek amacıyla kullanılan bir yöntemdir.
Enflasyon muhasebesi sayesinde finansal tablolar, enflasyonun şirket varlıkları, borçları, gelirleri ve giderleri üzerindeki değerlerini daha doğru bir şekilde yansıtmak için enflasyon oranına göre düzeltilir.

Türkiye’de Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması

Enflasyon düzeltmesi Türkiye’de ilk olarak, 5024 sayılı kanun ile 30 Aralık 2003 tarihinde, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde değişiklik yapılarak ve kanuna geçici 25. madde eklenerek yürürlüğe girmiştir.
İlgili maddeye göre:

• Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin malî tabloları, fiyat endeksindeki artışın içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
• Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.

Bu hükümler kapsamında Türkiye’de 2003 ve 2004 yıllarında enflasyon düzeltmesi yapılmış, 2005 yılında ise şartlar sağlanmamıştır. Bu tarihten sonra ilk defa 2023 yılının sonunda, enflasyon düzeltmesi yapılacağı açıklandı.
Resmi Gazete’de yayınlanan tüm detaylara VUK Genel Tebliğ 555 linkinden ulaşabilirsiniz.

Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Temel Kavramlar

Enflasyon düzeltmesi yaparken karşınıza çıkacak bazı kavramları gözden geçirmek ve kısaca tanımlamak önemli olabilir.

Parasal ve Parasal Olmayan Kalemler

Ulusal para biriminin değerindeki dalgalanmalar karşısında nominal değerleri sabit kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen varlıklar, parasal kalemler olarak adlandırılır.
Parasal kalemler dışındaki varlıklar ise Parasal Olmayan Kalemler olarak sınıflandırılır.

Düzeltme Katsayısı

Malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı, düzeltme katsayısıdır. Bu katsayılar hesaplanırken TEFE(ÜFE) sistemi kullanılır.

Taşıma İşlemi

Mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, belirli bir dönemin sonundaki güncel değerlerini hesaplamak için kullanılan işleme “taşıma işlemi” denir.
Bu işlem sırasında kullanılan taşıma katsayısı, mali tabloların ait olduğu döneme ait fiyat endeksinin, bir önceki dönemin sonundaki (yıl içinde işe başlayanlar için işe başlanılan döneme ait) fiyat endeksine bölünmesiyle hesaplanan bir katsayıdır.

Enflasyon Muhasebesi Neden Gereklidir?

Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların gerçek ekonomik durumu yansıtmasını sağlayan bir muhasebe pratiğidir. İşletmelerin ve ekonominin sağlıklı bir şekilde işlemesini ve kararlarını daha doğru bir şekilde almasını sağlar.
Örneğin, yüksek enflasyon ortamında, işletmelerin maliyetleri ve giderleri nominal olarak artar. Ancak, enflasyon düzeltmesi yapılmazsa, bu artışlar mali tablolara yansıtılmaz ve işletmelerin kârlılık oranları yanıltıcı bir şekilde yüksek görünür. Bu durum, işletmelerin vergi yükünü artırabilir ve yatırımcıları yanıltabilir.
Ayrıca, işletmelerin varlıkları (örneğin, makine ve teçhizat) nominal değerleriyle kaydedilirse, amortisman giderleri yanıltıcı olabilir ve işletmelerin vergi mükellefiyetini artırabilir.
Enflasyon düzeltmesi, bu tür yanıltıcı etkileri giderir ve işletmelerin gerçek mali durumlarını daha iyi anlamalarına; işletmelerin sermaye değerlerini korumalarına ve enflasyonun getirdiği riskleri azaltmalarına yardımcı olur.

Enflasyon Düzeltmesini Kimler Yapmak Zorundadır?

Aşağıdaki şartları sağlayanlar, enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadır:

• Kazançları bilanço usulune göre tespit edilenler (A.Ş., Ltd, komandit şirket, kollektif şirket ve kooperatifler).
• Yeni işe başlayanlar. 31 Aralık 2023 ya da enflasyon düzeltmesinin oluştuğu gelecek dönemde yeni işe başlayanlar için farklı bir uygulama söz konusu değildir.

Kooperatifler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak mı?

Bu konuyla ilgili durumu şu şekilde özetleyebiliriz:

• Kooperatif kurumlar vergisi mükellefi ise enflasyon düzeltmesi yapacaktır.
• Eğer kooperatif kurumlar vergisi mükellefi değilse fakat bir iktisadi işletmesi varsa, söz konusu bu iktisadi işletme enflasyon düzeltmesi yapmalıdır.

Avukatların Enflasyon Düzeltmesi Yapması Mümkün mü?

Serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler dolayisiyla avukatlar, enflasyon düzeltmesi yapmaz.

Enflasyon Düzeltmesini Kimler Yapmaz?

Kayıtlarını TL cinsinden tutmayanlar ve ilgili kayıtları yabancı para cinsinden tutmaktan vazgeçip TL cinsine dönüş yapma süresi 3 yılı geçmeyenler enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda değildir.
Ayrıca işletme esasına göre defter tutanlar, serbest meslek mensupları da amortisman hariç olmak üzere enflasyon düzeltmesi yapmaz.

Enflasyon Muhasebesi Yöntemleri

Enflasyon muhasebesi düzeltmeleri ile ilgili farklı modeller bulunur:

• Finansal tabloların hazırlanmasında varlık ve borçların elde edildikleri veya oluşturuldukları tarihteki nominal değerleri üzerinden muhasebeleştirilmesini öngören Tarihsel Maliyet Yöntemi.
• Mali tabloların belirlenen genel bir endeks yardımıyla düzeltilmesini savunanların geliştirdiği, Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi.
• Tablolardaki tarihi değerlerin cari değerleri ile gösterilmesi gerektiğini ileri sürenler tarafından ortaya atılan, Cari Maliyet Muhasebesi Yöntemi.
• İki metodun olumlu taraflarından yararlanılması amacıyla Cari Maliyet Muhasebesi ve Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi yöntemlerinin birlikte kullanılması gerektiğini düşünenlerin savunduğu, Karma Yöntem.

Enflasyon Muhasebesinin Avantajları

Enflasyon düzeltmesi yapmanın sağladığı avantajları şöyle özetleyebiliriz:

• Enflasyon muhasebesi yapmak, enflasyonun etkilerini düzelterek varlıklar, borçlar, gelirler ve giderlerin gerçek değerini yansıtmayı sağlar. Bu sayede finansal tabloların doğruluğu artmış olur.
• Yöneticiler ve yatırımcılar, enflasyona göre düzeltilmiş verilerle daha bilinçli ve doğru kararlar alabilirler.
• Enflasyonun etkileri dikkate alındığında işletmelerin ödeyeceği vergiler daha adil bir şekilde hesaplanabilir.
• Farklı dönemler ve şirketler arasındaki finansal veriler daha doğru bir şekilde karşılaştırılabilir.
• Enflasyonun erozyona uğrattığı sermayenin korunmasına yardımcı olur.

Enflasyon Muhasebesinin Dezavantajları Nelerdir?

Olası dezavantajlardan bazılarını şu şekilde özetleyebiliriz:

• Uygulama süreci karmaşık ve zaman alıcı olabilir ve ek personel maliyetine sebep olabilir.
• Kullanılan enflasyon endeksi ve yöntemine bağlı olarak sonuçlar farklılık gösterebilir.
• Farklı ülkelerdeki muhasebe standartlarıyla uyumsuzluklar yaşanabilir. Bu durum uluslararası raporlamayı zorlaştırabilir.
• Enflasyon muhasebesi, uzun vadeli stratejik planlamadan ziyade kısa vadeli finansal düzeltmelere odaklanabilir.

Enflasyon Muhasebesi Örneği

Diyelim ki XYZ İnşaat A.Ş., 31 Aralık 2023 tarihindeki bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmak istiyor. Şirketin bilançosundaki ana kalemler aşağıdaki gibidir:

Aktif:

• Dönen Varlıklar: 700.000 TL
• Duran Varlıklar: 1.200.000 TL

Pasif:

• Kısa Vadeli Borçlar: 150.000 TL
• Uzun Vadeli Borçlar: 500.000 TL
• Öz Sermaye: 1.250.000 TL

1. Düzeltilecek Tarihler ve Tutarlar Belirlenir: Şirket, dönen varlıklar ve duran varlıklar için ayrı ayrı düzeltilmelidir. Şirket, 31 Aralık 2023 tarihini düzeltme tarihi olarak seçer.

2. Düzeltme Katsayıları Hesaplanır: Düzeltme katsayısı hesaplanırken, 31 Aralık 2023 tarihine ait endeks ile 31 Aralık’tan bir önceki yıl sonundaki endeks arasındaki fark kullanılır. Örneğin:
   31 Aralık 2023 TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi): 1400
   31 Aralık 2022 TÜFE: 1200
   Düzeltme Katsayısı = 1400 / 1200 = 1.1667 (yaklaşık olarak)

3. Değerler Yeniden Hesaplanır:

• Dönen Varlıklar (örneğin stoklar): 700.000 TL * 1.1667 ≈ 816.69 TL
• Duran Varlıklar (örneğin binalar ve makineler): 1.200.000 TL * 1.1667 ≈ 1.400.04 TL

4. Farklar Kaydedilir:

• Dönen Varlıklar için fark: 816.69 TL - 700.000 TL = 116.69 TL
• Duran Varlıklar için fark: 1.400.04 TL - 1.200.000 TL = 200.04 TL

5. Enflasyon Düzeltme Hesaplarına Kayıt Yapılır:

• Dönen Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 116.69 TL
• Duran Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 200.04 TL

6. Bilanço Düzeltmesi:
   Düzeltilmiş Bilanço Aktif:
   Dönen Varlıklar: 816.69 TL
   Duran Varlıklar: 1.400.04 TL
   Düzeltilmiş Bilanço Pasif:
   Kısa Vadeli Borçlar: 150.000 TL
   Uzun Vadeli Borçlar: 500.000 TL
   Öz Sermaye: 1.566.73 TL (Başlangıçta 1.250.000 TL olan sermayeye 316.73 TL’lik olumlu fark eklendi.)

---

Enflasyon muhasebesi gibi karmaşık işlemleri kolayca yapmak ve muhasebenizi zahmetsizce tutmak için Mikro Yazılım muhasebe programı ile işinize verim katın!