Emsal Ücret Nedir? Araştırması Nasıl Yapılır?

Emsal ücret, işçi-işveren ilişkilerinde sıklıkla gündeme gelen bir kavramdır. Peki, emsal ücret araştırması nasıl ve ne zaman yapılır? Detaylar yazımızda.

Emsal Ücret Nedir?

Emsal ücret, bir çalışanın yaptığı iş ve görevi nedeniyle alması gereken ücrete denk veya benzer olan ücreti ifade eder. Başka bir deyişle, aynı işi, aynı zamanda ve benzer şartlarda yapan diğer işçilerin maaşıdır.

Emsal Ücret Araştırması Nedir?

Emsal ücret araştırması özellikle iş sözleşmesinin feshi sonrasında işçinin gerçek ücretinin belirlenemediği durumlarda, benzer pozisyonlardaki çalışanların ücretlerini inceleyerek işçinin alması gereken maaşın tespit edilmesi sürecidir.

Emsal Ücret Araştırması Ne zaman Yapılır?

Emsal ücret araştırması, işçinin aldığı ücretin belirlenemediği veya taraflar arasında ücret konusunda anlaşmazlık bulunduğu durumlarda yapılır. Özellikle iş sözleşmesinin feshi sonrasında, işçiye ödenecek tazminat ve diğer alacakların doğru hesaplanabilmesi için bu araştırma önem taşır.
Ayrıca işverenin resmi kayıtlarda işçinin ücretini düşük göstermesi veya yazılı bir sözleşmenin bulunmaması gibi hallerde de emsal ücret araştırmasına başvurulur. Bu sayede işçinin gerçek ücretine en yakın değerin tespiti ve haklarının korunması amaçlanır.

Emsal Ücret Araştırması Nasıl Yapılır?

Emsal ücret araştırması yaparken izleyebileceğiniz adımlar aşağıdaki gibi:

• İlgili meslek odaları ve sendikalardan, benzer pozisyondaki çalışanların ücret bilgileri talep edilir.
• Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in sitesinden veya e-Devlet’ten Kazanç Bilgisi Sorgulama hizmeti kullanılarak, ilgili meslek ve pozisyon için ortalama ücret bilgilerine ulaşılabilir.
• Toplanan veriler işçinin meslekte geçirdiği süre, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş ve işyerinin özellikleri gibi faktörler göz önünde bulundurularak analiz edilir.
• Sektörde benzer pozisyonlarda çalışan diğer işçilerin ücretleri incelenerek, işçinin alması gereken ücretin belirlenmesine dair pazar araştırması yapılabilir.
• Yapılan analizler sonucunda, işçinin alması gereken ücret belirlenir ve bu ücret üzerinden tazminat ve diğer alacaklar hesaplanır.

Emsal Ücret Araştırmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

Bu hususları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İşçinin meslekte geçirdiği süre, sahip olduğu meslek unvanı, fiilen yaptığı işler ve işyerinin özellikleri detaylı bir şekilde değerlendirilmelidir. İşçinin görev tanımı ve sorumlulukları araştırmada önemli bir yer tutar.
• Araştırmada kullanılacak verilerin güncel ve doğru olması kritik bir önem taşır. Eski veya hatalı bilgiler, araştırmanın sonucunu olumsuz etkileyebilir.
• Emsal ücret araştırması sırasında Yargıtay’ın ilgili içtihatları ve kararları dikkate alınmalıdır.
• Aynı sektörde ve pozisyonda çalışan diğer işçilerin ücretleri karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmelidir.

Emsal Ücretin Hukuki Dayanakları Nelerdir?

Öncelikle, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesi, işçinin ücretinin tanımını yapar ve ücretin en geç ayda bir ödenmesi gerektiğini belirtir. Ancak, işçinin aldığı ücretin belirlenemediği veya taraflar arasında uyuşmazlık bulunduğu durumlarda, emsal ücret kavramı devreye girer. Bu durumda, işçinin yaptığı işin niteliği, kıdemi, işyerinin özellikleri ve benzer pozisyondaki diğer çalışanların ücretleri dikkate alınarak bir değerlendirme yapılır.
Yargıtay içtihatları da emsal ücretin belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Yargıtay, işçinin gerçek ücretinin tespitinde, ilgili meslek odaları, sendikalar ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gibi kurumlardan alınan verilerin kullanılmasını öngörür. Örneğin Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2017/43087 Esas ve 2020/8719 Karar sayılı ilamında, davacının ücret alacağına ilişkin iddiasının değerlendirilmesinde, ilgili oda ve meslek kuruluşlarından ayrıntılı emsal ücret araştırması yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Ayrıca, Borçlar Kanunu’nun 401. maddesi, işverenin, işçiye yaptığı işin karşılığı olarak emsal ücreti ödemekle yükümlü olduğunu belirtir. Bu düzenleme, işçinin yaptığı işin niteliğine uygun bir ücret almasını güvence altına alır.

Emsal Ücretin Tazminat Hesaplamalarındaki Rolü

İşçinin gerçek ücretinin belirlenemediği veya taraflar arasında ücret konusunda anlaşmazlık bulunduğu durumlarda, emsal ücret kavramı devreye girer ve tazminat miktarlarının doğru ve adil bir şekilde hesaplanmasını sağlar.
Örneğin iş kazası sonucu iş göremezlik tazminatı hesaplanırken, işçinin aldığı ücretin belirlenememesi durumunda emsal ücret araştırması yapılır. Bu araştırma sonucunda, benzer pozisyondaki çalışanların ücretleri dikkate alınarak işçinin alması gereken tazminat miktarı hesaplanır. Böylece işçinin mağduriyeti giderilir ve hak ettiği tazminatı alması sağlanır.
Benzer şekilde kıdem ve ihbar tazminatlarının hesaplanmasında da emsal ücret önemli bir rol oynar. İşçinin işten ayrılması durumunda, çalıştığı süreye ve aldığı ücrete göre tazminat miktarı belirlenir. Ancak ücretin belirlenemediği hallerde, emsal ücret araştırması yapılarak işçinin hak ettiği tazminat miktarı doğru bir şekilde hesaplanır.