ELÜS Nedir? Nasıl Çalışır? Zorunlu e-Belgeleri Nelerdir?

Tarım sektöründe dijitalleşme ve modernizasyon, ürünlerin depolanması ve ticaretinde önemli yenilikler getirmiştir. Bu bağlamda, Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) sistemi, tarım ürünlerinin güvenli ve verimli bir şekilde depolanması ve ticaretinin yapılmasını sağlamaktadır. ELÜS sistemi içerisinde, iki önemli e-belge öne çıkmaktadır: Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi ve Elektronik Ürün Senedi İşlem Sonuç Belgesi. 8 Ocak 2025 tarihi itibarıyla Vergi Usul Kanunu’na göre düzenlenmesi zorunlu belgeler arasına alınan bu belgeleri daha yakından tanıyalım.

Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) Nedir?

Elektronik Ürün Senedi (ELÜS), lisanslı depolarda depolanan tarım ürünlerini temsil eden elektronik kayıtlardır. Bu sistem ürünlerin fiziksel olarak taşınmasına gerek kalmadan, elektronik ortamda alım satımını mümkün kılar. ELÜS’ler, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından oluşturulan ve yönetilen bir platform üzerinden izlenir ve devredilir.

Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi Nedir?

ELÜS alım satım işlemlerinde her bir işlem için Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK) tarafından oluşturulan ve alıcı ile satıcıya elektronik ortamda gönderilen belgeye “Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi” denir.
Bu belge işlemin detaylarını ve tarafların bilgilerini içerir.

Elektronik Ürün Senedi İşlem Sonuç Belgesi Nedir?

ELÜS’lerin borsada alım satım işlemleri sırasında, TÜRİB (Türkiye Ürün İhtisas Borsası) tarafından yetkilendirilen aracı kurumlarca düzenlenen belgeye “Elektronik Ürün Senedi İşlem Sonuç Belgesi” denir.
Bu belge yapılan alım satımların, verilen hizmetlerin ve bunlar için alınan ödemelerin detaylarını gösterir ve gerektiğinde ibraz edilmek üzere alıcı ve satıcı taraflara elektronik ortamda gönderilir.

Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) Sistemi Nasıl Çalışır?

Sistem, şu temel adımlarla işler:

Ürünlerin Lisanslı Depoya Teslimi

Üretici, tarım ürünlerini Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilen lisanslı depolara teslim eder.
Depoya giren ürünlerin türü, miktarı ve kalitesi, yetkili sınıflandırıcı laboratuvarlar tarafından belirlenir.

Elektronik Ürün Senedinin Oluşturulması

Lisanslı depo işletmesi, teslim edilen ürünler için Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK) üzerinden bir Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) oluşturur.
Bu ELÜS, ürünün mülkiyetini temsil eder ve fiziksel taşımaya gerek kalmadan alım satım işlemlerinde kullanılır.

ELÜS’lerin Ticaret Borsasına Kayıt Edilmesi

ELÜS, Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) platformunda işlem görmeye hazır hale getirilir. Bu sayede, tarım ürünleri geniş bir ticaret ağına sunulur.

ELÜS’lerin Alım Satımı

ELÜS’ler, TÜRİB aracılığıyla veya doğrudan taraflar arasında alınıp satılabilir.
Her bir alım satım işlemi için EKK tarafından Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi oluşturulur.

Takas ve Teslim Süreci:

ELÜS işlemleri tamamlandıktan sonra, ürün sahibinin talebi doğrultusunda ürünler depodan fiziksel olarak teslim alınabilir.

ELÜS Sisteminin Avantajları Nelerdir?

Bu avantajları şöyle sıralayabiliriz:

• Tarım ürünlerinin sınıf ve kalite açısından güvence altına alınması.
• Ürünlerin elektronik ortamda kolayca ticarete konu edilmesi.
• Fiziksel nakliyat maliyetlerinden tasarruf sağlanması.
• Üretici ve tüccar arasında güvenli bir ticaret ortamı oluşturulması.

Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No: 579 ile ELÜS Sisteminde Yapılan Değişiklikler

8 Ocak 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 579)un özet noktalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği (ELÜS) kapsamında oluşturulan “Elektronik Ürün Senedi Alım Satım Belgesi” ve “Elektronik Ürün Senedi İşlem Sonuç Belgesi” Vergi Usul Kanunu’na göre düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınmıştır.
• ELÜS alım satım işlemlerinde, her işlem için Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK) tarafından ELÜS Alım Satım Belgesi düzenlenecektir.
• Borsada gerçekleşen işlemlerde ise, TÜRİB tarafından yetkilendirilen aracı kurumlar tarafından ELÜS İşlem Sonuç Belgesi düzenlenmesi zorunludur.
• ELÜS işlemlerine taraf olanlar, bu belgeleri muhafaza etmekle yükümlüdür.
• ELÜS Alım Satım Belgesi ve İşlem Sonuç Belgesi düzenleyen tarafların, düzenledikleri belgelere ilişkin bilgileri, BTRANS sistemi üzerinden Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’na elektronik ortamda iletmeleri zorunlu tutulmuştur.
• Bu bilgiler, takip eden ayın son günü saat 24.00’e kadar gönderilecektir.

Tebliğe göre ELÜS Belgelerinde Bulunması Gereken Bilgiler Nelerdir?

• ELÜS Alım Satım Belgesi ve ELÜS İşlem Sonuç Belgesi’nde, işlem tarihi, tarafların kimlik ve vergi bilgileri, alım satım miktar ve bedeli, ürün türü ve özellikleri gibi detaylar yer almalıdır.
• Her belge, düzenleme sırasına göre numaralandırılacak ve Vergi Usul Kanunu’na atıf yapılacaktır.