Dolaysız Vergi Nedir? Türleri Nelerdir?

Bu yazımızda, dolaysız vergi konusunu detaylarıyla ele aldık.

Vergi Nedir?

Devletin, vatandaşlarından doğrudan ya da dolayı yollarla aldığı ücrete vergi denir. Devlet bu vergileri kamu harcamaları, vatandaşının gelir dağılımını kontrol etmek ve yatırımları için finansman yapabilmek için toplar.
Vergi ödemelerini özetle, devletin gerçek ve tüzel kişilere yüklediği ekonomik yükümlülük olarak düşünebiliriz. Kişilerin vergilendirilmesiyle ülkenin ekonomik büyümesi ve gelir dağılımının adil bir düzene oturması hedeflenir.

Vergi Türleri Nelerdir?

Vergi türlerinin bilinmesi oldukça önemlidir. Çünkü ödenmesi gereken oranlar, kazancın türüne göre yani mükellef olunan vergiye göre değişir. Vergi türleri aynı zamanda ödeme ve beyan sürelerini de belirler. Örneğin her faturada bulunan Katma Değer Vergisi aylık olarak beyan edilirken Motorlu Taşıtlar Vergisi yalnızca aracı olanlar tarafından, yasanın belirlemiş olduğu ücret aralıklarına göre hesaplanır ve ödenir.

Vergiler temelde iki farklı türe ayrılır. Bunlar, dolaylı ve dolaysız vergidir.

Dolaylı Vergi

Devletten alınan hizmetin ya da satın alınan malın sonucunda belirlenen, devlete ödenecek ücretlere dolaylı vergi denir.
Marketten alınan herhangi bir ürün için devlete belli oranda KDV ve damga vergisi gibi dolaylı vergiler ödenir.

Dolaysız Vergi

Ticaretle uğraşan kimselerin kazandığı paradan ya da bir iş yerinde ücretli olarak çalışan işçilerin kazandıkları ücretlerden kesilen vergi türüne dolaysız vergi denir.
Devlet, dolaysız vergileri düzenli çalışan ve belirli bir ücret alan her vatandaşından keser. Gelir vergisi ve kurumlar vergisi de dolaysız vergi türlerindendir.
Oldukça fazla işlemi ve vergi kalemini kapsayan dolaysız vergi de kendi içerisinde birçok farklı türe ayrılır. Verginin tanımını ve türlerini inceledikten sonra dolaysız verginin türlerini inceleyelim.

Dolaysız Vergi Türleri

Dolaysız vergi türlerini şu şekilde özetleyebiliriz.

Gelirden Alınan Vergiler

Geçmişte ve günümüzde, vergi sistemleri içerisindeki en büyük paya gelirlerden alınan vergi kalemleri sahiptir.
Ülkemizde geliri vergilendiren iki farklı vergi türü bulunur. Bunlar, gelir vergisi ve kurumlar vergisidir.

• Gelir vergisi, gerçek kişilerin kazanç ve iratlarını kapsarken kurumlar vergisi, kurumlar vergisinde belirtilmiş olan kurumların kazançlarını vergilendirir.
• Hem gelir vergisi hem de kurumlar vergisi aynı ekonomik unsuru, kişi veya kurumların gelirini vergilendirir.

Gelir Vergisi

Gerçek kişilerin belirli bir dönemde elde ettikleri irat ve kazançların safi tutarı üzerinden hesaplanan vergi türüne gelir vergisi denir.
Bu vergi türünde mükellefin kişisel ve ailevi durumunu dikkate alınarak vergi hesabı yapılır. Ülkeden ülkeye farklılık gösterse de gelir vergisi, artan oranlı bir tarifeye göre alınması gereken dolaysız bir vergidir.

Kurumlar Vergisi

Bu vergi türünde kurumdan kast edilen , bir amacı gerçekleştirmek üzere toplanmış insan topluluğunudur. Kurumlar vergisi, bu bir araya gelen topluluk ya da tüzel kişilerin kazançları üzerinden alınan vergi türüne verilen isimdir.
Kurum gelirleri, ticari kazanç ve zirai kazanç, ücretler, serbest meslek kazançlar, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile sair kazanç ve iratlardan gibi gelir türlerini kapsayan dolaylı vergidir.

Servetten Alınan Vergiler

Kişilerin servetleri üzerinden alınan vergilere servet vergisi denir. Diğer birçok vergi türü gibi gelir vergileri de devlete gelir sağlamayı amaçlar.
Ancak servetten alınan vergilerin bir diğer önemli amacı daha vardır. Bu vergi türünde önceliklenen toplumsal gelir eşitliğinin devlet eliyle sağlanmaya çalışılmasıdır. Gelişmişlik düzeyi düşük olan ülkelerde etkin bir şekilde hesaplanamayan servet vergileri, özellikle toplumsal adaletin ve gelir eşitliğinin sağlanabilmesi gibi nedenlerle birçok kişi ve devlet tarafından savunulur ve uygulanması için çaba sarf edilir.