Dar Mükellef Nedir? Kime Denir?

İş merkezi Türkiye’de olmayan ama ülke sınırları içerisinde gelir elde eden kişilerin vergilendirme durumları merak edilir. Bu yazımızda ülkemizde işyeri olmayan ancak ülke sınırlarından gelir elde eden kişilerin vergilendirilmesiyle ilgili detayları bulabilirsiniz.

Dar Mükellef Nedir?

Dar mükellef nedir sorusu vergi konusunda kafa karışıklığı yaşayan kişilerin cevabını merak ettiği bir soru olarak karşımıza çıkıyor.
Kısaca anlatmak gerekirse, yasal olarak iş yerlerinin Türkiye içerisinde olmamasına rağmen yurt içerisinden gelir elde eden kişilerin kazançları vergiye tabi tutulur. Bu vergi türüne tabi tutulan kişilere ise dar mükellef adı verilir. Dar mükellef vergilendirilmesi, birçok unsura bağlı olarak hesaplanır.

Dar Mükellef Olabilecek Kurumlar Hangileridir?

Kazançları üzerinden vergilendirilecek dar mükellefler birçok farklı sektör ve gruba ait olabilir. Aşağıda sayılan kurumlardan iş merkezi Türkiye’de bulunmayanlar dar mükellef olarak vergilendirilirler:

• Sermaye şirketleri
• Kooperatifler
• İktisadî kamu kuruluşları
• Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler
• İş ortaklıkları

Dar Mükellefliğin Yasal Temelleri

Dar mükellef konusunu daha iyi anlamak için öncelikle vergi mükellefi konusu hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Vergi mükellefi olan kişiler ve kurumlar, bir takvim yılı içerisinde yurt içerisinde hem ticari hem de zirai olarak gelir elde eden kişilerdir.
Dar mükellefiyetle ilgili esaslar 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 6. Maddesinde açıklanır. Kanuna göre Türkiye’de ikamet etmeyen kişilerin ülke sınırları içerisinde elde ettikleri kazançlar vergiye tabi tutulur. Aynı zamanda yasanın öngördüğü şekilde; Türkiye’de iş yeri bulunduran yabancı kurumların ticari kazancından vergi alınması gerekir. Yurtdışı merkezli kurumların, yabancı kurumların temsilciler aracılığıyla kurduğu zirai işletme ve serbest mesleklerden elde edilen kazançlar da vergilendirme kapsamındadır.

Tam Mükellef ve Dar Mükellef Arasındaki Fark Nedir?

Dar mükelleflerin aksine tam mükellefler, hem yurt içinde hem de yurt dışında elde ettikleri gelirlerden dolayı vergiye tabi tutulan gerçek kişi veya kurumlardır.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere dar mükellefler, sadece Türkiye’deki kazançları üzerinden, gelir veya kurumlar vergisine tabi olan yurtdışı merkezli kişi ve kurumlardır.

Dar Mükellef Vergisi Hangi Kazançları Kapsar?

Dar mükellef vergisi, Türkiyede belirli ya da geçici bir görev için gelen ve ülkede kazanç sağlayan kişilere uygulanır. Bu duruma ek olarak, hastalık ya da diğer sebeplerden ötürü ülkede kalan kişilerden de dar mükellef vergisi alınır.

• Dar mükellef, yabancı kurumların bir temsilci ya da temsilciler aracılığı ile kurduğu zirai işletmenin ve serbest meslek aracılığıyla elde edilen kazançları kapsar.
• Türkiye sınırları içerisinde kiralanan hem taşınır hem de taşınmaz varlıklardan elde edilen kazançlar, dar mükellef vergisine tabi tutuluyor.
• Türkiye içerisinde elde edilen menkul sermaye gelirleri de Vergi Usül Kanunu kapsamında yer almaktadır. Kişinin veya kurumun gelirlerini oluşturan tüm kazançlar bu kanun çerçevesinde değerlendirilir.
• Dar mükellef sistemine tabi tutulmak için alıcının ya da satıcının Türkiye’de olması gerekir. Bu nedenle Türkiye’de satılmayan ürünlerden elde edilen kazançlar vergi kapsamında değildir. Alıcı ve satıcının her ikisinin de Türkiye’de olması bu durumu değiştirmez. Ancak satış sözleşmesinin Türkiye’de yapılması durumunda yapılan ticaretten elde edilecek kazanç da vergiye tabi tutulur.

Dar Mükellef İhraç Durumunda Vergi Alınır mı?

Dar mükellef konusunda en çok merak edilen konulardan birisi de ihraç durumunda vergi alınıp alınmadığıdır. Kısaca anlatmak gerekirse, bir kişi ihraç etmek amacı ile ülkemizden aldığı ürünleri yurt dışına gönderebilmektedir. Kişinin ihraç etmek istediği ürünler, ülkemizde satılmadıkça kişinin ya da kurumun elde ettiği kazanç vergiye tabi değildir. Dar mükellef kapsamında vergiye tabi tutulmak için, yukarıda da söz edildiği gibi, alıcının ya da satıcının Türkiye sınırları içerisinde olması gerekir. Bu noktada, her iki tarafta ülkemizde olabilir. Aynı zamanda, satış sözleşmesi Türkiye içerisinde yapıldığı için ürünlerden kazanç elde eden kişi vergiye tabi tutulacaktır.

Dar Mükellef Örneği

Dar mükellef konusunun daha iyi anlaşılabilmesi için konuyu bir örnek ile açıklayalım. Örneğin, Amerikan vatandaşı Jack, 2019 yılında Türkiye içerisinde yaşamış olsun. Yaşadığı bu süre içerisinde Jack, ticari aracılık mesleğini gerçekleştirmiş ve 7 ay sonunda ülkeden ayrılmış olsun. Örneğimizde, Jack, 6 aydan daha uzun bir süre kapsamında Türkiye sınırları içerisinde kazanç elde etmiş oluyor. Jack, bu durum kapsamında Türkiye içerisinde ikamet etmediğinden dolayı dar mükellef vergilendirmesine tabi tutulacaktır. Ancak, kişinin çalıştığı şirketin Amerika içerisinde olduğunu düşünelim ve bu kişinin ülkemizden aldığı ürünleri yurt dışına ihraç ettiğini varsayalım. Bu noktada, kişinin ülkemizden satın aldığı ürünler için herhangi bir vergi olmayacaktır. Ancak, kişi, aynı zamanda ülkenizdeki kurumlara da ürün satışı gerçekleştirdiyse, bu durumda elde ettiği kazançlar vergiye tabi tutulur. Bu konu, dar mükellef gerçek kişi konusunda da iyi bir örnek olacaktır.