Bilançodan İşletmeye Geçiş, İşletmeden Bilançoya Geçiş

Bilanço usulü esasından işletme hesabı esasına geçiş, işletme hesabı esasından bilanço usulü esasına geçiş nasıl olur? Birlikte inceleyelim…

Defter Tutma Nedir?

İşletmeler kazançlarından devlete karşı vergi vermekle yükümlüdür. Bu nedenle işletmeler, kazançlarından ödemeleri gereken vergi durumlarını, verginin doğru hesaplanıp hesaplanmadığını kontrol etmek durumundadır. Devlet de vergi denetimini sağlayabilmek adına işletmenin gelir gider işlemlerini inceler.
Bu incelemeler işletmelerin tuttuğu ticari defter ve belgelerle sağlanır ve takip edilir.
Herhangi bir işletmede meydana gelen parasal işlemlerin belirli bir düzen içerisinde ticari defterlere yazılmasına da defter tutma denir.

Defter Tutma İşlemleri Nasıl Yapılır?

Muhasebenin giderek dijitalleşmesiyle birlikte defter tutma işlemleri de eski kâğıt-kalem usulünden uzaklaşmaya başladı. Artık bir muhasebe programı ile tüm defter kayıtlarını e-Defter olarak dijital ortamda tutmak mümkün.

Ticari Defterler Ne İşe Yarar?

Bu denetimin sağlanabilmesi nedeniyle Vergi Usul Kanunu’nda 171-242. maddeler ticari defter ve belgeler ile ilgili düzenlemeleri kapsar. Anlaşılacağı üzere vergi ödemeleri için defter tutma işleminin oldukça önemli bir yeri vardır.
Ancak defter tutma işlemi yalnızca devletin vergileri daha sağlıklı bir şekilde takip etmesine imkan vermez. Onun dışında defter tutma işlemini gerçekleştiren işletme de kanunda belirtildiği şekliyle tutması halinde bu defterden oldukça yararlanır.

• Defterde yazılan parasal işlemler sayesinde işletmesinin kar-zarar durumunu, satacağı malların maliyet fiyatını, dolayısıyla satış fiyatını öğrenir.
• İşletme ile parasal ilişkisi olan kişi veya kurumlarla arasındaki borç alacak durumunu görebilir, devlete ödeyeceği vergi tutarını hesaplayabilir.
• İşletme ile parasal ilişkisi olan kişi veya kurumlarla arasındaki borç alacak durumunu görebilir, devletine ödeyeceği vergi tutarını bilir.
• İstatistiksel bilgi elde ederek geçmiş dönemlerle işletmenin güncel durumunu karşılaştırabilir.
• İşletmesinin verimini arttırıcı kararlar alır.
• Herhangi bir hukuki durum oluştuğu takdirde tutulan defteri ilgili kurum ve makamlara ispat olarak sunabilir.

Defter Tutmanın Avantajları Nelerdir?

Defterlerinizi e-Defter uygulamasıyla e-Defter mevzuatına uygun şekilde tutarak;

• Vergi mevzuatına ve diğer yasal gerekliliklere uyum sağlar,
• Gelir ve giderlerinizi düzenli takip ederek işletmenizin mali durumunu kontrol edebilir,
• e-Defterler sayesinde istenilen bilgilere hızlı ve kolay erişim sağlar,
• Kağıt, baskı ve depolama maliyetlerini azaltır,
• Verilerinizi fiziksel hasarlara karşı daha güvenli bir şekilde saklarsınız.

Defter Tutmada Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

İlgili mevzuata uygun, eksiksiz ve hatasız kayıtlarla defter tutmak sonrasında sorun yaşamamak açısından oldukça önemlidir.
Defter tutmayla ilgili bazı detaylara birlikte bakalım.

Hangi İşletme ve Kişiler Defter Tutmak Zorundadır?
Defter tutma zorunluluğu olan işletme ve kişiler Vergi Usul Kanunun tarafından belirtilir. Vergi Usul Kanunu’nun 172. maddesine göre defter tutması gereken gerçek ve tüzel kişiler şunlardır:

• Ticaret ve sanat erbabı
• Ticaret şirketleri
• İktisadi kamu kurumları
• Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
• Serbest meslek sahipleri
• Zirai faaliyette bulunan çiftçiler

Hangi İşletme ve Kişiler Defter Tutmaz?
Peki, kimler defter tutmaktan muaftır?
Vergi Usul Kanunu’nun 173. maddesinde belirtilen şartları karşılayan kişi ve işletmeler ticari defter tutmak zorunda değildir. Bu şartları sağlayan kişiler yasada şöyle şekilde belirtilir:

• Gelir vergisi muafiyeti olan esnaf. İş yeri açmadan, işçi çalıştırmadan, pazar takibi yapmadan, motorlu araç kullanmadan değeri yüksek olmayan malları kendi adına üreterek ya da alım satım yaparak gelir elde eden kişiler gelir vergisinden muaf olurlar. Bu nedenle defter tutma yükümlülükleri yoktur.
• Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen işletme büyüklüklerini aşmamış olan çiftçiler, stopaj yoluyla vergilendirilirler. Bu nedenle ticari defter tutmaları gerekmez.
• Gelir Vergisi Kanunu’nun 47 ve 48. maddelerinde belirtilen genel ve özel şartları taşıyarak ticari kazançları basit usulde vergilendirilen kişi ve işletmeler ticari defter tutmakla yükümlü değildir.
• Kurumlar vergisinden muaf olan iktisadi kamu müesseseleri defter tutmazlar. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4. maddesine göre dernek ve vakıflara ait olarak genel insan ve hayvan sağlığını koruma amaçlı, toplumsal amaçlı, eğitim amaçlı işletilen kurumlar, vergi muafiyeti tanınan gruplar arasındadır. Bu nedenle bu işletme ve kurumların da ticari defter tutma yükümlülükleri kalkmış olur.

Tutulması Zorunlu Defterler Hangileridir?

Vergi Usul Kanunu 176. maddeye göre tüccarlar ticari defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılmıştır. Her iki sınıfın da ticari defter tutma şekli ve tutacağı defterlerin türü birbirinden farklıdır. Kanuna göre

• Birinci sınıf tüccarlar bilanço esasına göre,
• İkinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre işletme defteri tutmak zorundadır.

2024 Yılı için Defter Tutma ve Sınıf Değiştirme Hadleri

2024 yılı için defter tutma ve sınıf değiştirme hadleri, 30 Aralık 2023 Tarihli ve 556 sıra nolu Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde açıklanmıştır

• Bir yıllık alış haddi: 1.400.000 TL (%20) eksiği = 1.120.000TL VEYA
• Bir yıllık satış haddi: 2.000.000 TL
• 2 yıllık gayrisafi iş hasılatı haddi: 690.000.- TL

Bilanço Usulü Esasından İşletme Hesabı Esasına Geçiş

Bir hesap döneminin iş hacmi belirlenen hadlerden %20’yi aşan bir nispette düşük olursa veya arka arkaya üç dönemin iş hacmi belirlenen hadlere nazaran %20′ye kadar bir düşüklük gösterirse bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak, II. sınıfa geçebilirler. (VUK md. 179)

• Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlar, 2023 yılı yıllık alış tutarı 1.120.000 TL veya yıllık satış tutarı 1.600.000 TL altında olanlar bilanço esasından işletme esasına geçebilirler.
• Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanlar, 2023 yılı yıllık gayri safi iş hasılatı 552.000 TL altında olanlar bilanço esasından işletme esasına geçebilirler.
• 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapanlar, 2023 yılı iş hasılatının 5 katı ile yıllık satışlarının toplamı 1.120.000 TL altında olanlar bilanço esasından işletme esasına geçebilirler.

İşletme Hesabı Esasından Bilanço Usulü Esasına Geçiş için

Bir hesap döneminin iş hacmi belirlenen hadlerden %20’yi aşan bir nispette fazla olursa veya Arka arkaya 2 dönemin iş hacmi belirlenen hadlere nazaran %20′ye kadar bir fazlalık gösterirse bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I. sınıfa geçerler. (VUK md. 180)

• Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlar, son dönem iş hacminin %20’den fazla artması halinde, 2023 yılı yıllık alış tutarı 1.680.000 TL veya yıllık satış tutarı 2.400.000 TL’yi aşanlar işletme esasından bilanço esasına geçeceklerdir.
• Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanlar (hizmet satışı yapanlar), 2023 yılı yıllık gayri safi iş hasılatı 828.000 TL’yi aşanlar işletme esasından bilanço esasına geçeceklerdir.
• 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işleri birlikte yapanlar, 2023 yılı iş hasılatının 5 katı ile yıllık satışlarının toplamı 1.680.000 TL’yi aşanlar işletme esasından bilanço esasına geçeceklerdir.